Kinh Nghiệm Hướng dẫn Chiến tranh lạnh chấm hết thế giới có nhiều biến chuyển và ra mắt theo mấy xu hướng 2022
Cao Ngọc đang tìm kiếm từ khóa Chiến tranh lạnh chấm hết thế giới có nhiều biến chuyển và ra mắt theo mấy xu hướng được Cập Nhật vào lúc : 2022-03-29 00:37:09 . Với phương châm chia sẻ Kinh Nghiệm về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi tham khảo Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.
Nội dung chính
- Đồng minh chống Phe Trục (1941-45)Hậu chiến và những xích míc ban đầuLiên bang Xô Viết và sự vững mạnh mẽ và tự tin của chủ nghĩa cộng sảnBức màn SắtKế hoạch MarshallViện trợ cho Tây BerlinSự hình thành những khối liên hiệpSự vững mạnh mẽ và tự tin của chủ nghĩa cộng sảnChiến tranh Lạnh và tác động trong lòng nước MỹTrung ĐôngSự kiện Hungary năm 1956Khủng hoảng kênh đào Suez 1956Khủng hoảng Berlin năm 1961Mùa xuân PrahaChia rẽ Trung-XôMỹ LatinhVũ khí hạt nhânTên lửa liên lục địaCông nghệ vũ trụGiảm căng thẳngMỹ LatinhCuộc tập trận Able Archer năm 1983Mỹ LatinhSự tan băng trong mối quan hệSự khủng hoảng rủi ro cục bộ của khối mạng lưới hệ thống Xô viếtLiên Xô tan rãVideo liên quan
- lý thuyết trắc nghiệm hỏi đáp bài tập sgk
Hãy nêu những xu thế phát triển của thế giới sau khi Chiến tranh lạnh chấm hết.
Các thắc mắc tương tự
Một là, sau Chiến tranh lạnh hầu như tất cả những quốc gia đều ra sức điều chỉnh kế hoạch phát triển lấy kinh tế tài chính làm trọng điểm, bởi ngày này kinh tế tài chính đã trở thành nội dung cơ bản trong quan hệ quốc tế. Ngày nay, sức mạnh mẽ và tự tin của mỗi quốc gia là nhờ vào một nền sản xuất phồn vinh, một nền tài chính vững chắc, một nền công nghệ tiên tiến có trình độ cao cùng với một lực lượng quốc phòng hùng mạnh.
Ba là, tuy hòa bình và ổn định là xu thế chủ yếu của tình hình thế giới sau Chiến tranh lạnh, nhưng ở nhiều khu vực vẫn ra mắt nội chiến và xung đột. Những xích míc dân tộc bản địa, tôn giáo, tranh chấp lãnh thổ và rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn khủng bố thường có những căn nguyên lịch sử sâu xa nên việc xử lý và xử lý không thuận tiện và đơn giản và nhanh gọn.
Bốn là, từ thập kỉ 90, sau Chiến tranh lạnh, thế giới đã và đang tận mắt tận mắt chứng kiến xu thế toàn cầu hóa ra mắt ngày càng mạnh mẽ và tự tin. Toàn cầu hóa là xu thế phát triển khách quan. Đối với những nước đang phát triển, đây vừa là thời cơ thuận lợi, vừa là thách thức nóng bức trong sự vươn lên của đất nước.
Ngày nay, sức mạnh mẽ và tự tin của mỗi quốc gia được xây dựng trên những nền tảng nào?
A. Quân sự - kinh tế tài chính - khoa học kĩ thuật.
B. Kinh tế - tài chính - khoa học công nghệ tiên tiến.
C. Quốc phòng - kinh tế tài chính - tài chính - khoa học công nghệ tiên tiến.
D. Kinh tế - tài chính - khoa học công nghệ tiên tiến - quốc phòng.
Một đặc điểm lớn của tình hình thế giới sau Chiến tranh lạnh là sự việc điều chỉnh quan hệ Một trong những nước lớn theo khunh hướng
A. Lấy phát triển quân sự làm trọng điểm.
B. Đối thoại, thỏa hiệp, tránh xung đột trực tiếp.
C. Hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển
D. Phát triển kinh tế tài chính làm trọng điểm.
Một đặc điểm lớn của tình hình thế giới sau Chiến tranh lạnh là sự việc điều chỉnh quan hệ Một trong những nước lớn theo khunh hướng
A. Lấy phát triển quân sự làm trọng điểm
B. Đối thoại, thỏa hiệp, tránh xung đột trực tiếp
C. Hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển
D. Phát triển kinh tế tài chính làm trọng điểm
Một đặc điểm lớn của tình hình thế giới sau Chiến tranh lạnh là sự việc điều chỉnh quan hệ Một trong những nước lớn theo khunh hướng.
A. Lấy phát triển quân sự làm trọng điểm.
B. Đối thoại, thỏa hiệp, tránh xung đột trực tiếp.
C. Hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển
D. Phát triển kinh tế tài chính làm trọng điểm.
Xu thế chủ yếu của thế giới sau trận chiến tranh lạnh có tác động ra làm sao đến hướng xử lý và xử lý của Việt Nam trong cuộc tranh chấp ở biển Đông?
A. xử lý và xử lý những tranh chấp bằng giải pháp hòa bình.
B. xử lý và xử lý những tranh chấp bằng giải pháp quân sự.
C. xử lý và xử lý những tranh chấp bằng việc tận dụng xích míc Một trong những nước lớn.
D. xử lý và xử lý những tranh chấp bằng giải pháp liên minh chính trị với những nước.
Chiến tranh Lạnh (1947-1991, tiếng Anh: Cold War) là chỉ đến sự căng thẳng mệt mỏi địa chính trị và xung đột ý thức hệ đỉnh điểm giữa hai siêu cường (đứng đầu và đại diện hai khối đối lập): Hoa Kỳ (chủ nghĩa tư bản) và Liên Xô (chủ nghĩa xã hội).
Chiến tranh Lạnh
Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái: Bức tường Berlin trên nền Cổng Brandenburg ở Berlin; Trạm trấn áp Charlie vào tháng 3 năm 1970, đây là vấn đề giao cắt duy nhất giữa Tây Berlin với Đông Berlin; Jan Palach; ký kết thỏa thuận vô hiệu vũ khí hóa học giữa Mikhail Gorbachev và George H. W. Bush; một cuộc biểu tình gần Bức tường Berlin; khối Warszawa tấn công Tiệp Khắc.
Dưới: Cuộc đối đầu của những khối vào năm 1959:
Bản đồ thế giới trong Chiến tranh Lạnh
Các nước thành viên NATO
Các nước đồng minh khác của Hoa Kỳ
Các nước thuộc địa
Các nước thành viên của Hiệp ước Warszawa
Các quốc gia đồng minh khác của Liên Xô
Các quốc gia không link
toàn thế giới
Kết quảPhe tư bản chủ nghĩa thắng lợi
Chiến tranh Lạnh (1947-1991)
Người dân Tây Berlin xem những máy bay tiếp tế của phương Tây tại Sân bay Berlin Tempelhof trong Cuộc không vận Berlin, 1948
Công nhân Đông Đức đang xây dựng Bức tường Berlin, năm 1961
Một máy bay của Hải quân Hoa Kỳ che chở một tàu chở hàng của Liên Xô trong cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ tên lửa Cuba, năm 1962
Phi hành gia người Mỹ Thomas P. Stafford và nhà du hành vũ trụ Liên Xô Alexey Leonov bắt tay ngoài vũ trụ, năm 1975
Tàu khu trục Liên Xô Bezzavetny va vào USS Yorktown, năm 1988
Đám mây hình nấm của vụ thử hạt nhân Ivy Mike, 1952; một trong hơn một ngàn bài kiểm tra như vậy được thực hiện bởi Hoa Kỳ trong khoảng chừng thời gian từ năm 1945 đến năm 1992
Đám mây hình nấm của Tsar Bomba nhìn từ xa 161 km (100 mi) năm 1961. Đây là loại vũ khí hạt nhân mạnh nhất từng được sản xuất ra và cũng là chất nổ mạnh nhất từng được kích nổ bởi con người.
Máy bay trinh sát P-3A của Mỹ bay trên chiến hạm Varyag của Liên Xô năm 1987.
Các nhà lãnh đạo Nga, Ukraina và Bêlarut ký Hiệp định Belavezha, chính thức giải thể Xô viết, 1991
Một phần của một loạt bài về
Chiến tranh Lạnh
Các hội nghị thời chiến
Khối phía Đông
Bức màn sắt Chiến tranh Lạnh (1947-1953)Chiến tranh Lạnh (1953-1962)Chiến tranh Lạnh (1962-1979)Chiến tranh Lạnh (1979-1985)Chiến tranh Lạnh (1985-1991)
Chiến tranh Lạnh bắt nguồn từ năm 1947 với sự ra đời của thuyết Truman. Chiến tranh Lạnh kết thúc với sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991. Thuật ngữ lạnh được sử dụng vì không còn sự chiến đấu trực tiếp diện rộng giữa hai siêu cường, nhưng họ đã ủng hộ những nước đồng minh đang có xung đột nhằm mục đích ngày càng tăng vị thế chính trị, nó được gọi là những cuộc trận chiến tranh ủy nhiệm (proxy wars).
Những nước tư bản phương Tây được dẫn dắt bởi Hoa Kỳ, một quốc gia theo thể chế cộng hòa liên bang với khối mạng lưới hệ thống chính trị đa đảng, cũng như những quốc gia First-World (chỉ những quốc gia link chung với NATO hoặc chống lại Liên Xô trong Chiến tranh lạnh). Đại đa số những quốc gia First-World là những nước cộng hòa hoặc quân chủ lập hiến cũng với khối mạng lưới hệ thống chính trị đa đảng và những tổ chức độc lập, nhưng về mặt kinh tế tài chính và chính trị thì họ chi phối ngặt nghèo một mạng lưới của những quốc gia cộng hòa kém phát triển và những chính sách độc tài khác, hầu hết trong số đó từng là những thuộc địa cũ của Khối phương Tây[1]. Liên Xô thì tuyên bố mình là một quốc gia theo Chủ nghĩa Marx-Lenin, áp dụng khối mạng lưới hệ thống chính trị độc đảng được lãnh đạo bởi một cấp lãnh đạo cao nhất là Xô viết tối cao và Bộ chính trị. Các Đảng cộng sản lãnh đạo toàn bộ quốc gia, báo chí, quân sự, kinh tế tài chính và những tổ chức địa phương khắp Second World (Second World chỉ những quốc gia vệ tinh hoặc đồng minh của Liên Xô), gồm có những thành viên của Hiệp ước Warsaw và những quốc gia khác theo Hệ thống XHCN. Điện Kremlin đã tài trợ tiền của cho những đảng cộng sản hoặc cánh tả trên khắp thế giới, nhưng họ bị thách thức vị thế này bởi Cộng hòa nhân dân Trung Hoa của Mao Trạch Đông theo sau đó là sự việc chia rẽ Trung Quốc-Liên Xô vào khoảng chừng trong năm 1960. Gần như tất cả những quốc gia thuộc địa đã giành được độc lập trong khoảng chừng thời gian 1945-1960, họ đã trở thành Third World (những quốc gia trung lập) trong Chiến tranh Lạnh.[1]
Ấn Độ, Indonesia và Nam Tư đã đi đầu trong việc thúc đẩy sự trung lập với Phong trào Không link, nhưng những quốc gia này chưa bao giờ có nhiều tầm ảnh hưởng trên thế giới. Liên Xô và Hoa Kỳ trước đó chưa từng tham gia trực tiếp vào một cuộc trận chiến tranh vũ trang toàn diện. Tuy nhiên, cả hai đều vũ trang mạnh mẽ và tự tin để sẵn sàng sẵn sàng cho một cuộc trận chiến tranh hạt nhân toàn diện hoàn toàn có thể xảy ra. Riêng Trung Quốc và Hoa Kỳ đã từng giao chiến với nhau trong một cuộc trận chiến tranh có thương vong cao tại Triều Tiên (1950-53) mà kết thúc với sự bế tắc cho tất cả hai bên. Mỗi bên đều có một kế hoạch hạt nhân riêng nhằm mục đích ngăn cản một cuộc tấn công của phía bên kia, trên cơ sở một cuộc tấn công như vậy sẽ dẫn đến sự hủy hoại hoàn toàn của kẻ tấn công - "Học thuyết về sự hủy hoại lẫn nhau được đảm bảo" (MAD). Bên cạnh những phát triển kho vũ khí hạt nhân của tất cả hai bên, và triển khai của tớ về lực lượng quân sự thông thường, cuộc đấu tranh cho vị thế thống trị được thể hiện qua những cuộc trận chiến tranh ủy nhiệm trên toàn cầu, trận chiến tranh tâm lý, chiến dịch tuyên truyền, hoạt động và sinh hoạt giải trí gián điệp, cấm vận, sự ganh đua ở những môn thể thao tại những giải đấu và những chương trình công nghệ tiên tiến như Cuộc chạy đua vào không khí.
Giai đoạn đầu của Chiến tranh Lạnh (1947-1953) khi cơ quan ban ngành sở tại Mỹ phát hành ra Học thuyết Truman khởi đầu trong 2 năm đầu tiên sau khi kết thúc Thế chiến II (1945). Liên Xô củng cố sự trấn áp của tớ lên những quốc gia của khối Đông Âu, trong khi Hoa kỳ khởi đầu một kế hoạch ngăn ngừa chủ nghĩa cộng sản trên toàn cầu, mở rộng quân sự và viện trợ tài chính tới những quốc gia Đông Âu (ví dụ như ủng hộ phe chống cộng sản trong Nội chiến Hy Lạp và thành lập liên minh quân sự NATO). Sự kiện phong tỏa Berlin (1948-49) là cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ ngoại giao lớn đầu tiên của Chiến tranh Lạnh. Với thắng lợi của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong Nội chiến Trung Quốc và sự bùng nổ của Chiến tranh Triều Tiên (1950-53), căng thẳng mệt mỏi giữa hai bên đã phủ rộng rộng rãi ra. USSR (Gọi tắt của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết) và USA (Hoa Kỳ) đã đối đầu đối đầu giành sự ảnh hưởng của tớ tại những quốc gia Mỹ Latinh và những thuộc địa đang giành độc lập ở châu Phi và châu Á. Liên Xô đã dập tắt cuộc bạo động ở Hungari. Sự mở rộng và leo thang đã xảy ra lần lượt nhiều cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ ngoại giao lớn như Khủng hoảng Suez năm 1956, Khủng hoảng Berlin 1961 và Khủng hoảng tên lửa Cuba 1962, suýt nữa gây ra một cuộc trận chiến tranh hạt nhân.
Trong thời gian đó, phong trào hòa bình quốc tế đã được thiết lập và phát triển Một trong những công dân khắp thế giới, đầu tiên ở Nhật Bản từ năm 1954, khi người dân trở nên lo ngại về những vụ thử nghiệm vũ khí hạt nhân, nhưng sớm phủ rộng rộng rãi ra sang châu Âu và Hoa Kỳ. Phong trào hòa bình, và đặc biệt là phong trào chống lại vũ khí hạt nhân, đạt được tiến triển và được dân chúng ủng hộ nhiều hơn nữa từ trong năm cuối thập niên 1950, và đầu trong năm 1960, và đã tiếp tục phát triển qua trong năm của thập niên 70 và 80 với những cuộc tuần hành, biểu tình, và nhiều hoạt động và sinh hoạt giải trí phi nghị viện phản đối trận chiến tranh và lôi kéo phi hạt nhân hóa trên toàn cầu. Theo sau Khủng hoảng tên lửa Cuba, một quá trình mới đã khởi đầu đã đã cho tất cả chúng ta biết quan hệ phức tạp của sự việc chia rẽ Xô-Trung, trong khi những đồng minh của Hoa Kì, đặc biệt là Pháp đã rời khỏi NATO (Quay lại vào năm 2009). USSR đã dập tắt thành công phong trào Mùa xuân Prague 1968 của Tiệp Khắc, trong khi Hoa Kỳ đã trải nghiệm sự hỗn loạn kinh khủng ngay trong nội bộ nước này bởi phong trào dân quyền, chống phân biệt chủng tộc và phản đối Chiến tranh Việt Nam (1955-1975), trận chiến mà Hoa Kỳ đã bước vào tham chiến sau khi Pháp buộc phải từ bỏ cai trị Việt Nam và Việt Nam bị tạm chia cắt thành 2 vùng tập kết quân sự năm 1954, rồi ở đầu cuối nó đã kết thúc với thất bại nặng nề của Hoa Kỳ và chính sách bản địa chống cộng ở Nam Việt Nam do Mỹ hậu thuẫn, Việt Nam thống nhất dưới chính sách xã hội chủ nghĩa do đảng Cộng sản lãnh đạo năm 1976.
Những năm trong thập niên 1970, cả hai bên khởi đầu trở nên quan tâm hơn trong việc xem xét để tạo ra quan hệ quốc tế ổn định và dễ Dự kiến hơn, mở đầu cho một quá trình lắng dịu (de'tence) gồm có việc "Đàm phán số lượng giới hạn vũ khí kế hoạch" và quan hệ cởi mở của Mỹ với Cộng hòa nhân dân Trung Hoa như một kế hoạch đối trọng tới USSR. Sự lắng dịu đã sụp đổ tại trong năm cuối thập niên 1970 với sự khởi đầu của Chiến tranh Liên Xô-Afghanistan trong năm 1979. Những năm đầu thập niên 1980 là một quá trình đã ngày càng tăng căng thẳng mệt mỏi, với việc Liên Xô bắn hạ máy bay KSL-Filght-007 của Nam Triều Tiên và những đợt diễn tập quân sự Ablee Archer của NATO, cả hai đều ở năm 1983. Hoa Kỳ đã tăng sức ép kinh tế tài chính, ngoại giao, quân sự lên Liên Xô, vào thời điểm Liên Xô đã bị trì trệ kinh tế tài chính. Vào ngày 12 tháng 6 năm 1982, một triệu người biểu tình đã tụ tập ở Công viên Trung tâm, Tp New York để lôi kéo kết thúc chạy đua vũ trang, trận chiến tranh Lạnh và đặc biệt là giải trừ vũ khí hạt nhân. Giữa trong năm 1980, lãnh đạo mới Mikhail Gorbachev đã đưa ra những sự cải cách tự do hóa perestroika (1987) (tên một hoạt động và sinh hoạt giải trí chính trị cho việc cải cách trong Đảng Cộng sản Liên Xô trong suốt trong năm của thập niên 80) và glasnost (cởi mở, 1985) và kết thúc sự dính líu quân sự của Liên Xô vào Afghanistan năm 1979 rồi sau đó là sự việc thắng lợi của những người dân chống cộng Afganistan năm 1992. Sức ép về độc lập lãnh thổ quốc gia đã vững mạnh hơn trong Đông Âu, đặc biệt tại Phần Lan. Trong thời gian đó Gorbachev từ chối sử dụng quân đội Liên Xô để củng cố những chính sách trì trệ thuộc Khối Hiệp ước Warsaw như đã xảy ra trong quá khứ. Kết quả trong năm 1989 là một làn sóng cách mạng đã lật đổ tất cả những nhà nước thuộc khối XHCN của Trung và Đông Âu. Bản thân Đảng cộng sản Liên Xô đã mất sự trấn áp và bị đình chỉ hoạt động và sinh hoạt giải trí sau một kế hoạch đảo chính chống Gorbachev sớm thất bại trong tháng 8 năm 1991. Điều này dẫn tới sự tan rã chính thức của Liên Xô vào tháng 12 năm 1991 và sự sụp đổ của những nhà nước thuộc khối XHCN trong những quốc gia khác ví như Mông Cổ, Campuchia, và Nam Yemen. Vì vậy, Hoa Kỳ trở thành siêu cường quốc duy nhất của thế giới.
Chiến tranh Lạnh và những sự kiện của nó đã để lại một sức ảnh hưởng đến tận ngày này. Nó thường được nói tới trong văn hóa đại chúng (đặc biệt với thành công quốc tế của loạt sách và phim của thương hiệu James Bond) cũng như sự đe dọa của trận chiến tranh hạt nhân. Trong khi đó, một sự căng thẳng mệt mỏi quốc gia lặp lại giữa quốc gia thừa kế Liên Xô là Nga, và Hoa Kỳ trong trong năm sau 2010 (gồm có những đồng minh phương Tây) và đặc biệt là sự việc ngày càng tăng căng thẳng mệt mỏi giữa cường quốc mới nổi là Trung Quốc với Mỹ và đồng minh phương Tây, đôi khi được nói đến với tên gọi "Chiến tranh lạnh lần 2" (tên tiếng Anh: Second Cold War).[2]
Tại thời điểm kết thúc Thế chiến II, nhà văn Anh George Orwell đã sử dụng thuật ngữ Chiến tranh Lạnh (từ tiếng Anh: cold war), như một khái niệm chung, trong tiểu luận của ông "You and the Atomic Bomb" (Bạn và quả bom nguyên tử) được xuất bản ngày 19 tháng 10 năm 1945, trên tờ Tribune của Anh. Suy ngẫm về một thế giới sống dưới cái bóng của một mối đe doạ trận chiến tranh hạt nhân, Orwell đã xem xét những tiên đoán của James Burnham về một thế giới bị phân cực[3][4]:
Xem xét thế giới như một tổng thể, nội dung cho nhiều thập kỉ không phải là phía tới tình trạng vô chính phủ nước nhà nhưng hướng tới tái áp dụng chính sách nô lệ... lí thuyết của James Burnham đã thảo luận nhiều nhưng một vài người đã không xem xét sự ẩn ý tư tưởng của nó rằng là, một loại thế giới quan, một loại đức tin, và cấu trúc xã hội mà hoàn toàn có thể thịnh hành trong một quốc gia đã không biến thành xâm lược ngay và trong một quốc gia vĩnh cửu của trận chiến tranh lạnh với những hàng xóm của nó.[5]
Trong tờ The Observer xuất bản ngày 10 tháng 3 năm 1946, Orwell đã viết rằng "... sau hội nghị Moskva vào cuối thời điểm tháng 12, Nga đã khởi đầu thực hiện một cuộc ‘trận chiến tranh lạnh’ với Mỹ và Đế chế Anh."[6]
Việc sử dụng lần đầu tiên thuật ngữ Chiến tranh Lạnh [7] để miêu tả rõ ràng xung đột địa chính trị thời hậu chiến giữa Liên Xô và Hoa Kì đến từ một diễn văn của Bernard Baruch, một cố vấn quyền lực của những tổng thống Đảng dân chủ,[8] Tại Nam Carolina, ngày 16 tháng 4 năm 1947, ông đã có bài phát biểu (theo nhà báo Herbert Bayard Swope)[9] nói rằng, "Hãy để tất cả chúng ta không biến thành lừa gạt: tất cả chúng ta hiện ở giữa một cuộc trận chiến tranh lạnh."[10] Nhà báo Walter Lippmann đã làm cho thuật ngữ được nghe biết rộng rãi, với cuốn sách The Cold War (1947). Khi được yêu cầu trong năm 1947 về nguồn gốc của thuật ngữ, Lippman đã tìm nguồn gốc nó tới một thuật ngữ tiếng Pháp từ trong năm thập niên 1930, la guerre froid[11]
Quân đội Mỹ tại Vladivostok, tháng 8 năm 1918, khi Đồng Minh can thiệp vào cuộc Nội chiến Nga
Đã có một sự sự không tương đồng trong giới sử học về điểm khởi đầu của Chiến tranh Lạnh. Trong khi hầu hết những nhà sử học coi nó bắt nguồn từ quá trình ngay sau Thế chiến II, những người dân khác nhận định rằng nó khởi đầu vào gần cuối Thế chiến I, dù những căng thẳng mệt mỏi giữa Đế chế Nga, và những quốc gia châu Âu khác cùng Hoa Kỳ có từ thời điểm giữa thế kỷ XIX.
Như một kết quả của cuộc Cách mạng Bolshevik năm 1917 tại Nga (tiếp đó là sự việc rút lui của nước này khỏi Thế chiến I), nước Nga bị cô lập khỏi quan hệ ngoại giao quốc tế.[12] Ngay sau Cách mạng Tháng Mười, liên quân 14 nước phương Tây (Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật...) đã đem quân can thiệp vào nước Nga nhằm mục đích bóp chết Chính phủ Xô Viết. Tuy nhiên, kế hoạch này đã thất bại, và nước Nga Xô viết được thành lập năm 1922. Tuy nhiên, nước Nga Xô viết phải tiếp tục đối phó với sự vây hãm, cô lập của những nước phương Tây trong trong năm sau đó.
Lãnh tụ nước Nga Xô Viết là Vladimir Lenin đã nói rằng Liên bang Xô viết bị vây hãm bởi một "vòng vây tư bản thù địch", và ông coi ngoại giao là một vũ khí để khiến những quân địch của Liên Xô bị chia rẽ, khởi đầu với việc thành lập Quốc tế Cộng sản Xô viết, lôi kéo những cuộc nổi dậy cách mạng ở nước ngoài.[13]
Lãnh tụ sau đó Joseph Stalin, người coi Liên bang Xô viết là một "quần đảo xã hội chủ nghĩa", đã nói rằng Liên Xô phải thấy rằng "vòng vây chủ nghĩa tư bản hiện tại sẽ bị thay thế bởi một vòng vây xã hội chủ nghĩa."[14] Ngay từ năm 1925, Stalin đã nói rằng ông coi chính trị quốc tế là một thế giới lưỡng cực trong đó Liên bang Xô viết sẽ thu hút những quốc gia đang hướng theo chủ nghĩa xã hội và những quốc gia tư bản sẽ thu hút những quốc gia đang hướng theo chủ nghĩa tư bản, trong khi thế giới đang ở trong một quá trình "bình ổn tạm thời của chủ nghĩa tư bản" trước sự sụp đổ ở đầu cuối của nó.[15]
Nhiều sự kiện đã làm ngày càng tăng sự nghi ngờ và không tin tưởng lẫn nhau Một trong những cường quốc phương tây và Liên Xô: sự phản đối của những người dân Bolsheviks với chủ nghĩa tư bản;[16] việc Liên Xô ủng hộ cuộc tổng đình công của công nhân Anh năm 1926 dẫn tới việc ngừng quan hệ giữa hai nước;[17] Tuyên bố năm 1927 của Stalin rằng sự cùng tồn tại hoà bình với "những quốc gia tư bản... đang trôi dần vào quá khứ";[18] những cáo buộc bí hiểm trong phiên xử án mẫu Shakhty về một cuộc đảo chính đã được lập kế hoạch do Pháp và Anh chỉ huy;[19] cuộc thanh lọc chính trị và truy tố tại Liên Xô[20] những vụ xử án điểm Moskva gồm cả những cáo buộc gián điệp của Pháp, Anh, Nhật và Đức;[21] cái chết của một triệu người tại Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina trong nạn đói tại Ukraina tháng 3 năm 1932; cuộc Đại khủng hoảng rủi ro cục bộ tại những nước tư bản vào quá trình 1929-1933; phương Tây ủng hộ Bạch vệ trong cuộc Nội chiến Nga; Hoa Kỳ từ chối công nhận Liên Xô cho tới tận năm 1933;[22] và việc Liên Xô tham gia Hiệp ước Rapallo.[23] Những việc này làm trở ngại những quan hệ Xô-Mỹ và là một vấn đề gây lo ngại lâu bền hơn với những lãnh đạo ở cả hai nước.[24]
Quan hệ của Liên Xô với phương Tây càng xấu đi khi Anh - Pháp ký với Đức Quốc xã bản Hiệp ước Munich, làm ngơ cho Đức chiếm Tiệp Khắc. Liên Xô nhận định rằng Anh - Pháp đã cố ý làm ngơ cho Đức để mong nước này tấn công Liên Xô. Để trả đũa, một tuần trước khi Thế chiến II nổ ra, Liên bang Xô viết và Đức ký Hiệp ước Molotov-Ribbentrop, trong đó thoả thuận không giao chiến và phân chia vùng ảnh hưởng tại Đông Âu giữa hai nước.[25] Bắt đầu một tuần sau đó, vào tháng 9 năm 1939, Đức tấn công Ba Lan và phân chia ảnh hưởng tại phần còn sót lại của Đông Âu theo những thỏa thuận tại Hiệp ước.[26][27] Thực chất, bản Hiệp ước in như một thỏa thuận "câu giờ" nhằm mục đích kéo dãn thời gian hòa hoãn giữa 2 đối thủ, và cả Đức lẫn Liên Xô đều biết rằng trận chiến tranh giữa 2 nước sắp xảy ra.
Trong một năm rưỡi tiếp theo, họ đã tham gia vào một quan hệ kinh tế tài chính trên diện rộng, trao đổi với nhau những vật liệu thiết yếu cho cuộc trận chiến tranh[28][29] cho tới khi Đức phá vỡ Hiệp ước Molotov-Ribbentrop với Chiến dịch Barbarossa, cuộc xâm lược Liên Xô qua lãnh thổ hai quốc gia đã bị phân chia từ trước.[30]
Đồng minh chống Phe Trục (1941-45)
Trong nỗ lực trận chiến tranh chung của tớ, bắt nguồn từ năm 1941, người Liên Xô nghi ngờ rằng người Anh và người Mỹ đã âm mưu để người Liên Xô phải chịu gánh nặng chiến đấu chống Phát xít Đức. Theo quan điểm này, những Đồng minh phương Tây đã cố ý trì hoãn việc mở một mặt trận chống Phát xít thứ hai nhằm mục đích chỉ tham chiến ở thời điểm ở đầu cuối và đặt ra những quy định cho hoà bình.[31] Vì thế, những nhận thức của Liên Xô về phương Tây đã để lại một sự căng thẳng mệt mỏi ngầm và thù địch mạnh Một trong những cường quốc Đồng Minh.[32]
Hậu chiến và những xích míc ban đầu
Hội nghị YaltaHội nghị Yalta, ra mắt từ ngày 4 đến ngày 11 tháng 2 năm 1945, là cuộc gặp giữa tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt, thủ tướng Anh Winston Churchill và Chủ tịch Liên Xô Iosif Vissarionovich Stalin ở Yalta (thuộc bán đảo Krym, Liên Xô). Nội dung của cuộc họp để bàn về tương lai hậu chiến của Đức và Ba Lan, cũng như việc tham chiến của Liên Xô ở mặt trận Thái Bình Dương.
Bộ ba Anh - Mỹ - Liên Xô đồng ý chia nước Đức dưới sự trấn áp của Anh, Mỹ, Pháp và Liên Xô. Sau này ba phần của Anh, Mỹ, Pháp được nhập lại thành Tây Đức và phần của Liên Xô được gọi là Đông Đức. Stalin yêu cầu Đức bồi thường 20 tỷ đô la tiền chiến phí, nhưng bị bác bỏ tại hội nghị.
Ba nhà lãnh đạo phe Đồng Minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai
Lúc này, dù sao trận chiến tranh vẫn ra mắt ở mặt trận Thái Bình Dương (đa phần giữa quân Mỹ và phát xít Nhật). Roosevelt muốn Stalin tuyên chiến với Nhật, đánh đổ phát xít Nhật. Stalin đồng ý.
Ba Lan, dưới sự giám sát của Hồng quân Liên Xô, có lẽ rằng gặp nhiều trở ngại vất vả nhất. Trong hội nghị, Stalin bác bỏ thỉnh cầu mang cơ quan ban ngành sở tại Ba Lan về trạng thái trước thế chiến. Theo Stalin, Liên Xô sẽ đáp ứng bảo mật thông tin an ninh thiết yếu cho Ba Lan. Ông đồng ý cho Ba Lan bầu cử tự do nhờ vào nền tảng cơ quan ban ngành sở tại cộng sản chủ nghĩa.
Sự thành lập của Liên Hợp QuốcCũng tại hội nghị Yalta, bộ ba đồng ý thành lập Liên Hợp Quốc. Một tổ chức tương tự Hội Quốc Liên cũng khá được thành lập sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, nhưng không hiệu suất cao về sau - có nhiều ý kiến nhận định rằng nguyên do là ở chỗ Mỹ không tham gia. Mục đích đa phần của Liên Hợp Quốc là bảo vệ bảo mật thông tin an ninh thế giới.
Nhiệm kỳ của TrumanTổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt đột ngột qua đời vào ngày 12 tháng 4 năm 1945. Phó tổng thống Harry S. Truman lên thế. Truman là một người dân có quan điểm cứng rắn, nhiều lúc cực đoan chứ không mềm dẻo như tổng thống tiền nhiệm (để ý quan tâm rằng đường lối của Truman ảnh hưởng nhiều đến cách chủ trương của Mỹ thời hậu chiến và trong Chiến tranh Lạnh).
Hội nghị PotsdamTruman gặp Stalin lần đầu là ở Hội nghị Potsdam (ngoại ô của Berlin) vào tháng 7 năm 1945. Đại diện của Anh thời điểm hiện nay là Clement Attlee, vừa đắc cử Thủ tướng ở Anh.
Hội nghị nhấn mạnh vấn đề những vấn đề được đưa ra ở Hội nghị Yalta, trong đó có những vấn đề về tương lai của Đức và Ba Lan. Stalin tiếp tục yêu cầu bồi thường thiệt hại trận chiến tranh. Truman nhắc lại lời hứa hẹn của Stalin về bầu cử tự do tại Ba Lan.
Ở hội nghị, Truman cũng tuyên bố bom nguyên tử đã được thử nghiệm ở New Mexico, Stalin - tuy nhiên đã biết điều này thông qua những gián điệp ở Mỹ
Bom nguyên tử có ý nghĩa lớn đối với Chiến tranh Lạnh, trong đó là sự việc chạy đua công nghệ tiên tiến nguyên tử giữa Mỹ và Liên Xô. Bom nguyên tử cũng khá được dùng đầu tiên trong trận chiến tranh ở Nhật theo yêu cầu của Truman.
Quan điểm của Liên XôSau khi mất gần 22 triệu người trong trận chiến, Liên Xô muốn thành lập những quốc gia đồng minh xung quanh họ vì vấn đề bảo mật thông tin an ninh.
Ngoài ra, một trong những tiềm năng của xây dựng chủ nghĩa cộng sản là truyền bá tư tưởng cộng sản ra khắp thế giới, vô hiệu chủ nghĩa tư bản, và trách nhiệm của đảng cộng sản là thúc đẩy sự Viral đó.
Stalin bác bỏ những sự hợp tác với Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Vì nếu làm ngược lại, vô tình ông sẽ đóng góp vào sự vững mạnh mẽ và tự tin của chủ nghĩa tư bản. Stalin ủng hộ sự mở rộng của chủ nghĩa cộng sản ở Tây Âu và châu Á sau này.
Liên bang Xô Viết và sự vững mạnh mẽ và tự tin của chủ nghĩa cộng sản
Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Hồng quân Liên Xô giúp những nước Đông Âu thoát khỏi quân phát xít, đồng thời cơ quan ban ngành sở tại theo đường lối cộng sản chủ nghĩa cũng khá được thiết lập tại những nước này.
Albania và BulgariaỞ Albania, những người dân ủng hộ chủ nghĩa cộng sản bị loại trừ vào trong năm trận chiến tranh, sau này được Stalin thiết lập lại. Khi bầu cử ra mắt trong năm sau đó, những nhà lãnh đạo chống cộng bị thất bại.
Ở Bulgaria, chính phủ nước nhà xã hội chủ nghĩa được thiết lập từ năm 1944 đến 1948.
Tiệp KhắcTiệp Khắc có truyền thống chống lại chủ nghĩa cộng sản từ trước thế chiến, nhưng việc bị Anh - Pháp bỏ rơi khiến người Tiệp Khắc quay sang ủng hộ Liên Xô. Trong cuộc bầu cử tự do năm 1946, những nhà lãnh đạo đảng cộng sản giành được 40% tổng số phiếu, đủ để thành lập chính phủ nước nhà mới. Sau này những đảng viên lên thay thế nhiều vị trí trong bộ Công an, cùng với sự tương hỗ của Liên Xô, họ tổ chức những cuộc mít-tinh, đình công v.v. Đến năm 1948, Tiệp Khắc trở thành một nước có chính phủ nước nhà cộng sản chủ nghĩa.
Hungary và RomaniaCuối năm 1945, tại Hungary những người dân cộng sản thất bại trong cuộc bầu cử, những lực lượng Xô Viết vẫn được giữ lại. Họ yêu cầu đưa đảng cộng sản lên nắm bộ Công an. Việc bắt giữ những phần tử chống cộng hoàn toàn có thể đã giúp những người dân cộng sản lên nắm cơ quan ban ngành sở tại vào cuộc tái bầu cử năm 1947.
Hồng quân Liên Xô cũng khá được lưu lại ở România. Năm 1945, vua của Romania bị buộc phải phong quyền thủ tướng cho một người cộng sản, hai năm sau nhà vua bị buộc phải thoái vị. Chế độ quân chủ của Romania chấm hết
Tây Đức và Đông ĐứcCuối năm 1944 đầu năm 1945, Đồng Minh đã quyết định rằng sẽ chia cắt nước Đức sau trận chiến tranh. Nước Đức rồi bị phân thành 4 vùng chiếm đóng với 2 ý thức hệ đối lập. Vào tháng 5 năm 1949, ba nước Mỹ, Anh và Pháp hợp nhất ba vùng chiếm đóng miền Tây của tớ và thành lập nên nước Cộng hòa Liên bang Đức đi theo con phố tư bản chủ nghĩa và thân phương Tây do Mỹ đứng đầu. Vào ngày 7 tháng 10 vùng Liên Xô chiếm đóng ở miền Đông thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Đức, đi theo con phố xã hội chủ nghĩa và trở thành một nhà nước vệ tinh của Liên Xô.
Phần Lan và Nam TưPhần Lan được giữ độc lập với Liên Xô và ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản. Năm 1948, Phần Lan ký hiệp ước với Liên Xô, cam kết không gia nhập bất kỳ liên minh quân sự nào để chống Liên Xô.
Nam Tư cũng tương đối độc lập khỏi sự ảnh hưởng của Liên Xô. Tuy nhiên quốc gia này vẫn dưới sự lãnh đạo của một cơ quan ban ngành sở tại cộng sản với người lãnh đạo Josip Broz, hay còn được nghe biết như thể Tito. Tito chủ trương xây dựng chủ nghĩa xã hội không nhờ vào Liên Xô và không áp dụng quy mô kinh tế tài chính của Liên Xô in như những nước Đông Âu khác. Vào năm 1948, Stalin muốn lật đổ Tito nhưng thất bại và đồng ý sự lãnh đạo của Tito.
Tóm lại, sau trận chiến tranh thế giới thứ 2, một loạt những nhà nước xã hội chủ nghĩa thân Liên Xô đã được thành lập ở Đông Âu, gồm có:
- Cộng hòa Nhân dân Albania (11 tháng 1 năm 1946)
Cộng hoà Nhân dân Bulgaria (15 tháng 9 năm 1946)
Cộng hòa Nhân dân Ba Lan (19 tháng 1 năm 1947)
Cộng hòa Nhân dân Romania (ngày 13 tháng 4 năm 1948)
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc (9 tháng 5 năm 1948)
Cộng hòa Nhân dân Hungary (20 tháng 8 năm 1949)
Cộng hòa Dân chủ Đức (7 tháng 10 năm 1949)
Ban đầu, Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư dưới sự lãnh đạo của Josip Broz Tito đã đứng về phía Liên Xô, tuy nhiên sau chia rẽ Tito-Stalin năm 1948 thì nhà nước này đã theo đuổi một chủ trương trung lập.
Bức màn Sắt
Các nước thuộc khối Warszawa ở phía đông của Bức màn sắt được tô red color. Thành viên khối NATO về phía bên trái được tô màu xanh. Các nước trung lập về quân sự được tô màu xám. Nam Tư (tô xanh lá), dù là một nước cộng sản, vẫn độc lập với Khối phía đông. Tương tự, nước Albania cộng sản xích míc với Liên Xô vào đầu thập niên 1960, và nghiêng về phía Trung Quốc sau khi Trung-Xô chia rẽ.
Trong một bài diễn văn vào tháng 2 năm 1946. Stalin xác định sự thành công của chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa tư bản sẽ bị sụp đổ. Mặc dù sẽ phải trải qua nhiều năm trước khi có đủ lực lượng vũ trang để đối đầu với Mỹ, Liên Xô vẫn thúc đẩy sự mở rộng của chủ nghĩa cộng sản bằng phương pháp ủng hộ những phong trào cánh tả, những phong trào đấu tranh của công nhân ở những nước Tây Âu.
Một tháng sau, để đáp trả, Winston Churchill (thời điểm hiện nay không hề là một thủ tướng, nhưng vẫn là một nhân vật có tiếng nói mạnh mẽ và tự tin trong chính trị Anh) đưa ra ý kiến phản bác lại Stalin, và sự thành lập "Bức màn Sắt" là một hình tượng cho việc chia cắt giữa hai hệ tư tưởng đối nghịch nhau ở châu Âu thời điểm hiện nay. Churchill cũng lôi kéo Mỹ tiếp tục ngăn ngừa Stalin lôi kéo những nước khác ở châu Âu theo chủ nghĩa cộng sản, điều mà ông gọi là Bức màn sắt, nơi chủ nghĩa cộng sản đang ngự trị ở phía Đông châu Âu.
Sau một bài phân tích của George Kennan, một nhà chính trị Mỹ ở Moskva, nội dung đa phần là chủ nghĩa cộng sản không thể bị đánh đổ một cách nhanh gọn, Mỹ thừa nhận việc những nước Đông Âu sẽ thuộc về tầm ảnh hưởng của Liên Xô. Nhưng đồng thời, Mỹ cũng thúc giục những hành vi nhằm mục đích vô hiệu chủ nghĩa cộng sản khỏi Tây Âu, kể cả ở Liên Xô.
Ngày 12 tháng 3 năm 1947, Tổng thống Harry S. Truman đã tuyên bố Mỹ sẽ tích cực tương hỗ việc chống lại những phong trào cộng sản chủ nghĩa, đây là chủ trương chính thức của ngoại giao Hoa Kỳ được gọi là Học thuyết Truman. Tổng thống Truman tuyên bố rằng: "Hầu như mọi quốc gia đều phải chọn những cách sống rất khác nhau. Và sự lựa chọn thường không phải là một sự lựa chọn tự do. Một cách là nhờ vào ý muốn của số đông... Cách thứ hai là nhờ vào ý muốn của số ít một cách bắt buộc... Tôi tin tưởng rằng những đường lối của Mỹ là ủng hộ những con người tự do, những người dân đang chống lại sự phụ thuộc theo số ít (có vũ trang) hoặc bằng áp lực. Tôi tin tưởng rằng tất cả chúng ta phải giúp sức những con người tự do để họ quyết định số phận của tớ bẳng những cách riêng của tớ."[33]
Dựa vào học thuyết Truman, Hoa Kỳ đã đem quân can thiệp vào tình hình chiến sự của một loạt những quốc gia khác trên thế giới: ủng hộ phe bảo hoàng trong nội chiến Hy Lạp, ủng hộ Nam Triều Tiên chống lại cuộc tấn công của Bắc Triều Tiên trong trận chiến tranh Triều Tiên, ủng hộ thực dân Pháp quay trở lại xâm lược Việt Nam trong trận chiến tranh Đông Dương, và cho quân viễn chinh tham chiến trong trận chiến tranh Việt Nam.
Để thi hành chủ trương chống lại những phong trào cộng sản chủ nghĩa, Hoa Kỳ đã ủng hộ cả những đơn vị ban ngành sở tại độc tài quân phiệt, miễn là cơ quan ban ngành sở tại đó có tư tưởng chống Cộng. Từ năm 1951, Mỹ đã coi cơ quan ban ngành sở tại phát xít Tây Ban Nha là một trong số những đồng minh vì chủ trương chống cộng quyết liệt của cơ quan ban ngành sở tại này (dù Mỹ luôn lên án chủ nghĩa phát xít). Trong vòng một thập kỷ tiếp đó, một số trong những lớn viện trợ được chuyển cho Tây Ban Nha[34] Mỹ cũng như viện trợ chiến phí cho thực dân Pháp quay trở lại xâm chiếm Việt Nam, thực dân Hà Lan quay trở lại xâm chiếm Indonesia với mục tiêu ngăn ngừa những đơn vị ban ngành sở tại cộng sản lên nắm quyền ở những quốc gia này. Tới năm 1954, 80% chiến phí của quân Pháp ở Việt Nam là vì Mỹ chi trả.
Chính sách Truman về mặt kinh tế tài chính không riêng gì có được thực hiện ở châu Âu.[35] Trong trường hợp Trung Quốc, Hoa Kỳ đã giúp sức những lực lượng chủ nghĩa dân tộc bản địa Quốc dân Đảng của Tưởng Giới Thạch trong cuộc nội chiến với Đảng Cộng sản Trung Quốc[36]. Vào năm 1949, Đảng Cộng sản do Mao Trạch Đông lãnh đạo đã giành thắng lợi trong cuộc nội chiến, làm cho khối mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa được nối liền từ châu Âu sang châu Á.
Ngày 18/6/1948, Hội đồng bảo mật thông tin an ninh quốc gia Mỹ thông qua thông tư bí mật 10/2 nhằm mục đích phê chuẩn những kế hoạch đặc biệt chống lại phong trào cộng sản, Frank Wisner đã được giao trọng trách là người lập kế hoạch và tiến hành trận chiến bí mật trên. Dưới sự bảo trợ của những nhân vật có ảnh hưởng như Forrestal, Kennan và sau đó là Allen Dulles, Wisner đã liên tục triển khai nhiều chiến dịch chống Cộng. Các điệp viên Mỹ tại khu vực do Liên Xô trấn áp tại Đức đã tổ chức nhiều hoạt động và sinh hoạt giải trí quy mô gây tạm bợ tại Berlin. Hàng ngàn người di cư từ Liên Xô, những nước Đông Âu, Trung Quốc và Triều Tiên được Mỹ huấn luyện và trang bị vũ khí, trước khi tung trở lại quê hương để hoạt động và sinh hoạt giải trí chống phá; triển khai nhiều kho vũ khí bí mật tại những nước châu Âu và Trung Đông để sẵn sàng cho mục tiêu phá hoại, nổi dậy sau này. CIA còn dựng lên "Đài phát thanh châu Âu tự do" phát bằng tất cả những thứ tiếng của những quốc gia đối địch[cần dẫn nguồn].
Nhà lý luận chính trị, giáo sư Noam Chomsky nhận định rằng những phong trào cộng sản và xã hội chủ nghĩa trở thành phổ biến ở những nước nghèo chính bới họ đã mang lại những cải tổ về sự bình đẳng, phúc lợi xã hội và kinh tế tài chính quốc gia tại những nước họ lên nắm quyền. Điều này khiến chính phủ nước nhà Mỹ lo ngại với lập luận "Nếu tại một đất nước nhỏ bé và nghèo nàn như Grenada, phong trào cộng sản hoàn toàn có thể thành công trong việc mang về một môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường tốt hơn cho những người dân dân, một số trong những nước khác sẽ tự hỏi: Tại sao tất cả chúng ta lại không thể?" Nếu không dập tắt ngay những phong trào này, thì những nước khác cũng tiếp tục học theo và nổi dậy chống lại Mỹ, khi đó quyền lực của nước Mỹ trên thế giới sẽ suy yếu nghiêm trọng. Do đó, Mỹ đã có rất nhiều nỗ lực để đàn áp những "phong trào cách mạng nhân dân" ở Chile, Việt Nam, Nicaragua, Iran, Cuba, Lào, Grenada, El Salvador, Guatemala... Chomsky đề cập đến điều này như thể "mối đe dọa của một ví dụ tốt."[37]
Vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki là một sự kiện rất quan trọng trong Chiến tranh thế giới thứ hai và trong Chiến tranh Lạnh. Quan trọng ở chỗ nó mở ra thuở nào kỳ nguyên tử với sự xuất hiện của vũ khí tàn phá lớn. Nó cũng mở ra cuộc chạy đua về công nghệ tiên tiến nguyên tử nóng bức giữa Mỹ và Liên Xô.
Kế hoạch Marshall
Sở dĩ Chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra cũng là vì những kết quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất, khi nghèo đói và thiếu ổn định về kinh tế tài chính ở những nước châu Âu dẫn tới sự phát triển những tư tưởng cực đoan. Sau Thế chiến II, Mỹ có hai đề án để trấn áp châu Âu: đề án thành lập Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) vào năm 1949 để trấn áp châu Âu về bảo mật thông tin an ninh, và đề án thành lập Liên minh châu Âu (EU) nhằm mục đích trấn áp châu Âu về chính trị và kinh tế tài chính[38].
Về kinh tế tài chính, George C. Marshall phác thảo bản Kế hoạch Marshall, ủng hộ sự thành lập những chương trình phục hồi kinh tế tài chính cho châu Âu bằng việc tăng cường nền thương mại tự do ở châu Âu sẽ giúp khắc phục những trở ngại vất vả, mở thị trường ra khắp thế giới. Trong bài diễn văn ở Đại học Harvard vào tháng 6 năm 1947, Marshall phát biểu: "Đây là một điều logic khi nước Mỹ nên làm bất kể điều gì nó hoàn toàn có thể để giúp sức nền kinh tế tài chính thế giới, đem lại trạng thái lành mạnh cho nó. Chính sách của tất cả chúng ta không chống lại một đất nước hay một chủ trương nào khác. Chính sách của tất cả chúng ta chống lại nghèo đói, suy sụp, và hỗn loạn..." Cùng với Chính sách Truman, Kế hoạch Marshall nhấn mạnh vấn đề sự tự do trong kinh tế tài chính và sự viện trợ của Mỹ sẽ khắc phục những trở ngại vất vả lúc bấy giờ của châu Âu. Kế hoạch Marshall đã đáp ứng khoản viện trợ ban đầu trị giá 4 tỉ đô la cho những nước Tây Âu. Đến khi kế hoạch này kết thúc hồi thời điểm ở thời điểm cuối năm 1951, hơn 12 tỉ đô la đã được đóng góp. Năm 1948, Ủy ban Mỹ phụ trách châu Âu được thành lập do William Donovan đứng đầu, cấp phó của William Donovan trong ủy ban này là Allen Dulles, về sau trở thành Giám đốc Cục tình báo Mỹ (CIA).
Kế hoạch Marshall cũng là một phần trong kế hoạch chính trị của Mỹ nhằm mục đích tăng cường sự ảnh hưởng của Mỹ đối với những nước Đồng minh Tây Âu và chống lại Liên Xô, cũng như để tạo thuận lợi cho việc marketing thương mại của những tập đoàn đa quốc gia Mỹ tại Tây Âu. Để phục vụ mục tiêu này, Mỹ đã viện trợ kinh tế tài chính cho tất cả cơ quan ban ngành sở tại phát xít Tây Ban Nha, cũng như viện trợ chiến phí cho thực dân Pháp, thực dân Hà Lan quay trở lại xâm chiếm Đông Nam Á. Tuy vậy, nó cũng tạo quyền lợi cho kinh tế tài chính những nước Tây Âu, giúp những nước này hồi sinh kinh tế tài chính.
Trong trong năm từ 1948 đến năm 1952, những nước Tây Âu phát triển nhanh. Tình trạng nghèo đói cùng cực sau trận chiến tranh đã kết thúc. Tây Âu bước vào thuở nào kỳ tăng trưởng nhanh kéo dãn hai thập kỷ, được cho phép chất lượng môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường được cải tổ nhanh. Viện trợ từ Kế hoạch Marshall cũng giúp những quốc gia Tây Âu nới lỏng những giải pháp khắc khổ và chính sách phân phối, giảm thiểu bất mãn và mang lại ổn định chính trị. Ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản tại Tây Âu bị giảm sút mạnh mẽ và tự tin, trên toàn khu vực, những đảng cộng sản Tây Âu mất dần sự ủng hộ của dân chúng trong trong năm tiếp theo của Kế hoạch Marshall. Trong khi đó Stalin ngăn ngừa không được cho phép những nước Đông Âu tham gia kế hoạch này, ông coi kế hoạch này là mối đe dọa nghiêm trọng cho việc trấn áp của Liên Xô với khối Đông Âu, và tin rằng nó sẽ khiến chủ nghĩa tư bản nổi lên ở những quốc gia Đông Âu. Để đáp trả, Liên Xô đã thiết lập COMECON như một lời cự tuyệt cho Kế hoạch. Sự phục hồi kinh tế tài chính ở những nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu ra mắt chậm hơn so với Tây Âu, và nền kinh tế tài chính đã không bắt kịp với những nước Tây Âu, dẫn đến khoảng chừng cách giàu nghèo giữa Đông và Tây Âu.
Kế hoạch Marshall nhìn chung nhận được phản ứng tích cực, nhưng cũng nhận phải một số trong những chỉ trích. Noam Chomsky, một học giả cánh tả có xu hướng chống chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân, trong một nội dung bài viết đã cáo buộc rằng số tiền mà người Mỹ viện trợ cho Pháp và Hà Lan đã được những quốc gia này sử dụng cho những cuộc xâm chiếm quân sự của tớ ở Đông Nam Á. George McTurnan Kahin nhận định rằng Hà Lan đã sử dụng một phần lớn số viện trợ để tái chiếm Indonesia trong Chiến tranh giành độc lập Indonesia.[39] Noam Chomsky nhận định rằng kế hoạch Marshall có căn nguyên là để "thiết lập nền móng cho những công ty xuyên quốc gia lớn của Mỹ", qua đó tăng cường sự khống chế kinh tế tài chính Tây Âu của những tập đoàn tư bản Mỹ[40] Ludwig von Mises thì tin rằng "Sự trợ cấp của Mỹ làm cho những chính phủ nước nhà châu Âu hoàn toàn có thể che giấu phần nào những ảnh hưởng tai hại của những chủ trương mang tính chất chất xã hội mà người ta thực hiện." Ông cũng chỉ trích viện trợ nước ngoài cho Tây Âu, rằng nó tạo ra quân địch ý thức hệ, bóp nghẹt nền kinh tế tài chính tự do mà thay vào đó là sự việc lệ thuộc vào nguồn viện trợ Mỹ[41].
Một số chỉ trích khác nhận định rằng Kế hoạch Marshall thực chất là một bản giao kèo, theo đó Mỹ sẽ giúp sức tài chính và kinh tế tài chính cho những nước châu Âu để đổi lại sự nhượng bộ chính trị đối với Mỹ của những quốc gia trên lục địa này. Theo đó, Mỹ có quyền tác động vào những cuộc bầu cử quốc hội và thành lập chính phủ nước nhà những nước châu Âu, đồng thời vô hiệu hóa vai trò của Tổng thống Pháp vào thời điểm đó là Tướng Charles de Gaulle, một người đi theo chủ nghĩa dân tộc bản địa độc lập, và đưa những chính khách thân Mỹ lên nắm quyền ở những nước châu Âu. Mục tiêu đa phần của Đề án này là từng bước khiến những nước châu Âu từ bỏ độc lập lãnh thổ quốc gia, và thay vào đó là một trung tâm trấn áp châu Âu nằm dưới sự trấn áp của Mỹ[38].
Viện trợ cho Tây Berlin
Hiểu rằng Stalin sẽ không bao giờ đồng ý việc thống nhất nước Đức trong khi phải nhân nhượng phe Đồng minh phương Tây, ba nước Đồng minh Tư bản phương Tây là Anh-Pháp-Mỹ quyết định nhập ba vùng phụ thuộc vào, thành lập Cộng hòa Liên bang Đức (không phải Cộng hòa Liên bang Đức ngày này), hay còn gọi là Tây Đức. Liên Xô thành lập Cộng hòa Dân chủ Đức, hay Đông Đức, dười sự lãnh đạo của đảng Cộng sản Đức. Thủ đô của Đức – Berlin - tuy nằm trong lãnh thổ Đông Đức, bị chia cắt thành hai: Đông Berlin là thủ đô của Đông Đức và Tây Berlin là lãnh thổ đặc biệt của Tây Đức.
Căn cứ không quân Rhein-Main của Mỹ giúp bảo dưỡng những máy bay trong chiến dịch viện trợ Tây Berlin
Tại 2 vùng có chính sách kinh tế tài chính khác hoàn toàn nhau: ở Tây Đức lương công nhân cao hơn, món đồ đa dạng hơn, nhưng ở Đông Đức thì có ngân sách sinh hoạt rẻ, được miễn phí y tế, giáo dục. Có khoảng chừng 50.000 người Đông Đức, hay còn gọi là Grenzgängers hằng ngày vẫn vượt qua ranh giới 2 vùng, thao tác ở Tây Đức để được nhận mức lương cao hơn, nhưng lại trở về sinh sống và cư ngụ ở Đông Đức do ngân sách sinh hoạt rẻ hơn. Với sản phẩm & hàng hóa cơ bản, chính phủ nước nhà Đông Đức trợ cấp cho những người dân dân. trái lại, ở Tây Đức có kinh tế tài chính thị trường nhiều người bán, nhiều người tiêu dùng. Tận dụng điều này, thị trường chợ đen phát triển nhanh: người Tây Đức mua lương thực, thực phẩm với giá tương đối rẻ ở Đông Đức, trong khi người Đông Đức mua những sản phẩm & hàng hóa tiêu dùng cao cấp mà Đông Đức rất khan hiếm[42].
Để đối phó, Stalin quyết định đóng cửa con phố này và đóng những con phố giao thông vận tải vào Tây Berlin. Cuộc bủa vây này gây ra sự thiếu hụt lương thực và đồ tiêu dùng cho 2,5 triệu người ở Tây Berlin.
Truman không thích đe dọa vũ trang để mở lại những mối giao thông vận tải vào Tây Berlin mà ông cũng không thích Tây Berlin rơi vào tay của Liên Xô. Cho nên Truman quyết định những chiến dịch viện trợ cho Tây Berlin bằng phương pháp thả hàng viện trợ xuống từ trên không. Trong vòng 15 tháng, quân đội Anh và Mỹ đáp ứng 200.000 chuyến bay đáp ứng lương thực, nhiên liệu. Mỗi ngày 13.000 tấn sản phẩm & hàng hóa được viện trợ cho Tây Berlin.
Tháng 5 năm 1949, Stalin tháo bỏ lệnh phong tỏa Tây Berlin. Chiến dịch viện trợ của liên minh Anh-Mỹ cũng ngừng vào tháng 9 cùng năm.
Sự hình thành những khối liên hiệp
NATOLiên Hợp Quốc là một ủy ban tín nhiệm trong việc giúp sức phục hồi kinh tế tài chính những nước trên thế giới. Tuy nhiên, Liên Xô cũng là một thành viên, nhiều chủ trương đưa ra bị Liên Xô bác bỏ vì tin rằng nó là con cờ cho việc bành trướng của Tư bản Phương tây. 1946, Louis St. Laurent, bộ trưởng liên nghành bộ ngoại giao Canada đưa ra ý tưởng thành lập một "liên minh chuộng hòa bình" để giúp châu Âu chống lại những sự chi phối của Liên Xô. Các nhà lãnh đạo Mỹ tỏ ra quan tâm đến ý tưởng trên, tuy nhiên có người không đồng tình, nhận định rằng việc thành lập một ủy ban như vậy hoàn toàn có thể dẫn đến trận chiến tranh.
Tháng 4 năm 1949, Canada, Mỹ tham gia với Bỉ, Anh, Đan Mạch, Pháp, Iceland, Ý, Luxembourg, Hà Lan, Na Uy, Bồ Đào Nha thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (North Atlantic Treaty Organization hay NATO).
Sự thành lập liên minh NATO có ý nghĩa lớn trong lịch sử Mỹ, chấm hết chủ trương cô lập của Mỹ đối với những vấn đề châu Âu. Tuy nhiên, việc NATO ra đời khiến Liên Xô rất không an tâm, bởi việc Mỹ thành lập một liên minh quân sự gồm nhiều nước ngay sát Liên Xô là một mối đe dọa bảo mật thông tin an ninh rất lớn với nước này. Quyền chi phối NATO thuộc về Mỹ, nếu Mỹ lôi kéo quân đội những nước NATO để phát động tấn công Liên Xô, thì Liên Xô sẽ bị vây hãm và phải chống đỡ với rất nhiều quân địch cùng một lúc.
Khối WarszawaĐể đáp trả việc NATO ra đời, Liên Xô thành lập khối Hiệp ước Warszawa (Организация Варшавского договора) gồm Liên Xô và những nước đồng minh trong phe xã hội chủ nghĩa ở châu Âu (Albania, Ba Lan, Hungary, Bulgaria, Cộng hoà dân chủ Đức, Tiệp Khắc, Romania).
Ngày 31 tháng 3 năm 1954, để giảm căng thẳng mệt mỏi ngoại giao giữa 2 bên, Bộ Ngoại giao Liên Xô đề nghị cho nước này gia nhập NATO với điều kiện liên minh này đứng trung lập. Ngày 7 tháng 5 năm 1954, Mỹ, Anh và Pháp bác bỏ đề nghị với nguyên do việc kết nạp Liên Xô là "không phù phù phù hợp với tôn chỉ phòng thủ và dân chủ" của khối.
Sự đối đầu giữa NATO và Khối Warszawa
- Sự ra đời của NATO và khối Hiệp ước Warszawa đã đánh dấu sự xác lập của cục diện 2 cực, 2 phe. "Chiến tranh lạnh" đã bao trùm toàn thế giới.
Liên minh kinh tế tài chính Warszawa cũng đồng thời xuất hiện
Sự vững mạnh mẽ và tự tin của chủ nghĩa cộng sản
Liên Xô và vũ khí hạt nhânNăm 1949, Liên Xô thành công trong việc sản xuất vũ khí hạt nhân, xóa bỏ thế độc quyền về công nghệ tiên tiến hạt nhân của Hoa Kỳ. Để lấy lại ưu thế, Truman phê chuẩn việc nghiên cứu và phân tích bom nhiệt hạch tại Hoa Kỳ.
Cũng vào thời điểm này, Truman thành lập Ủy ban An ninh Liên bang (Federal Civil Defense Administration) nhằm mục đích thành lập những phương tiện truyền thông cho nhân dân về việc đối phó với trận chiến tranh hạt nhân (thành lập hầm chống bom,...) nhưng thực tế không hiệu suất cao.
Đảng cộng sản Trung Quốc thắng lợiSau khi chống lại Phát xít Nhật, uy tín của nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Mao Trạch Đông lên rất cao. Mỹ giúp sức Tưởng Giới Thạch chống lại Mao Trạch Đông. Nhưng về sau Mỹ chấm hết viện trợ vì nhận định rằng sự nắm quyền của Mao Trạch Đông là không thể tránh khỏi. Năm 1949, Đảng Cộng sản Trung Quốc giành thắng lợi, cơ quan ban ngành sở tại Quốc dân đảng của Tưởng Giới Thạch buộc phải rút ra đảo Đài Loan. Nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập và liên minh với Liên Xô. Tình trạng thù địch tiếp diễn Một trong những người dân Cộng sản trên lục địa và những người dân Quốc gia ở Đài Loan kéo dãn trong suốt cuộc Chiến tranh Lạnh. Dù Hoa Kỳ từ chối giúp sức Tưởng Giới Thạch trong kỳ vọng "Phục hồi lục địa" của ông, họ vẫn tiếp tục giúp sức Trung Hoa Dân Quốc về quân sự và Chuyên Viên để ngăn Đài Loan rơi vào tay Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa. Nhờ sự tương hỗ của phương Tây (đa phần những nước phương Tây tiếp tục công nhận Trung Hoa Dân Quốc là cơ quan ban ngành sở tại hợp pháp duy nhất của Trung Quốc), Trung Hoa Dân Quốc tại Đài Loan giữ được vai trò đại diện của Trung Quốc tại Liên hiệp quốc cho tới năm 1971, khi Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa giành được vị trí này.[43]
Chiến tranh Lạnh và tác động trong lòng nước Mỹ
Vào khoảng chừng thời kỳ khủng hoảng rủi ro cục bộ kinh tế tài chính thế giới, số rất đông người Mỹ tham gia vào đảng cộng sản tăng lên, đa phần là vì suy nghĩ rằng cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ trên là vấn đề yếu, là tín hiệu sụp đổ của chủ nghĩa tư bản. Một lần nữa, "Nỗi sợ Đỏ" (Red Scare) – sợ những tư tưởng của chủ nghĩa cộng sản - tồn tại trên đất Mỹ. Mối lo sợ những người dân cộng sản trong cơ quan ban ngành sở tại Mỹ lên rất cao, điều này dẫn đến những cuộc đàn áp chống cộng mang tính chất chất cực đoan, vi phạm hiến pháp và trái với tư tưởng Mỹ từ khi lập quốc.
Về đối nội, tại Mỹ đầu thập niên 1950, những thế lực chống cộng cực đoan nắm quyền, McCarthy và J. Edgar Hoover thực hiện những chiến dịch chống cộng gồm theo dõi, phân biệt đối xử, sa thải, khởi tố và bắt giam nhiều người bị xem là đảng viên cộng sản hoặc ủng hộ chủ nghĩa cộng sản[44][45][46]. Một bộ phận trong số những nạn nhân bị mất việc, bị bắt giam hoặc bị điều tra quả thật có quan hệ trong hiện tại hoặc trong quá khứ với Đảng Cộng sản Hoa Kỳ. Nhưng đại bộ phận còn sót lại sở hữu rất ít kĩ năng gây nguy hại cho nhà nước và sự liên quan của tớ với người cộng sản là rất mờ nhạt[47]. Chính phủ Mỹ đẩy mạnh tuyên truyền để công chúng nghĩ rằng những người dân cộng sản là mối đe dọa đối với bảo mật thông tin an ninh quốc gia.[48]
Truman thành lập những chương trình chống những gián điệp của Liên Xô thâm nhập vào cơ quan ban ngành sở tại của Mỹ... những chương trình này điều tra hàng triệu nhân viên cấp dưới chính phủ nước nhà, trong đó khoảng chừng vài trăm người bị buộc từ chức.
Quốc hội Mỹ cũng luôn có thể có tổ chức riêng để bảo vệ bảo mật thông tin an ninh quốc gia. HUAC (House Un-American Activities Committee - Ủy ban Hạ viện Kiểm Tra Hành Động Bất Hợp Hoa Kỳ) được thành lập năm 1938, giúp điều tra những phần tử không trung thành. Đặc biệt là Hollywood vì Hollywood được cho là có ảnh hưởng mạnh mẽ và tự tin đến tư tưởng của nhân dân.
Chính sách McCarren-Walter: Cùng với Truman và Quốc hội Mỹ, thượng nghị sĩ Pat MacCarren cũng tham gia vào phong trào chống cộng sản ở Mỹ. Tuy nhiên, ông không nhắm tới những công dân Mỹ mà nhắm tới những "phần tử không trung thành" là thành phần nhập cư từ những vùng mà chủ nghĩa cộng sản đang thống trị.
Nếu như tiềm năng của Mỹ trong trong năm đầu của Chiến tranh Lạnh là ngăn ngừa sự phủ rộng rộng rãi ra của chủ nghĩa cộng sản, quá trình này Mỹ dữ thế chủ động hơn với việc "đẩy lùi" chủ nghĩa đó. Tuy nhiên, tổng thống lúc bấy giờ, Dwight D. Eisenhower, muốn tránh những đụng chạm với Liên Xô.
Mỹ đã thiết lập những chính sách ủng hộ mình bằng can thiệp quân sự, tài trợ cho phe đối lập hoặc tương hỗ đảo chính (Mỹ có nhiều đầu tư trục lợi vào kinh tế tài chính của những nước Nam Mỹ).
Năm 1954, CIA nhận định rằng những nhà lãnh đạo của Guatemala ủng hộ chủ nghĩa xã hội, và sau đó Mỹ đã lật đổ cơ quan ban ngành sở tại ở đây (Đảo chính Guatemala năm 1954). Chiến dịch tình báo của CIA tương hỗ cuộc đảo chính này còn có mật danh là Operation PBSUCCESS. CIA đã tuyển dụng và đào tạo một đơn vị lính đánh thuê nhỏ dưới sự chỉ huy của một người Guatemala lưu vong tên là Carlos Castillo Armas để chiếm đóng Guatemala, với 30 máy bay Mỹ không mang phù hiệu để tương hỗ đường không. Đại sứ Mỹ Peurifoy sẵn sàng sẵn sàng list những người dân Guatemala cần xử tử. Cuộc đảo chính dẫn tới việc nhà độc tài quân sự Carlos Castillo Armas lên nắm quyền, người đầu tiên trong một loạt những nhà cai trị độc tài được Hoa Kỳ hậu thuẫn ở Guatemala. Cuộc đảo chánh đã bị chỉ trích rộng rãi trên trường quốc tế và tạo nên tâm lý chống Mỹ lâu dài ở Mỹ Latinh. Cố gắng bào chữa cho cuộc đảo chính, CIA đã khởi động Operation PBHISTORY, tìm kiếm dẫn chứng về ảnh hưởng của Xô viết ở Guatemala, nhưng bị thất bại. Castillo Armas nhanh gọn thể hiện quyền lực độc tài, cấm phe đối lập, giam giữ và tra tấn những đối thủ chính trị, và đảo ngược những cải cách xã hội của Cách mạng. Gần bốn thập kỷ của cuộc nội chiến tiếp theo, những du kích cánh tả đã chiến đấu với một loạt những chính sách độc tài thân Mỹ tại Guatemala. Có ít nhất 200.000 người đã bị giết, phần lớn là thường dân. Đỉnh điểm của trận chiến là chiến dịch diệt chủng ở Ixil của tổng thống Rios Montt.
Vị thế của Mỹ tại Mỹ latinh bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau thắng lợi của Cách mạng Cuba năm 1958 do Fidel Castro lãnh đạo đã lật đổ chính sách độc tài thân Mỹ Fulgencio Batista. Fidel Castro sau đó tuyên bố đưa Cuba đi theo con phố xã hội chủ nghĩa. Đây dược xem là một thắng lợi của Liên bang Xô viết, với việc họ đã có được một đồng minh chỉ cách vài dặm từ bờ biển Hoa Kỳ.
Châu Á
Trong thời kỳ Chiến tranh thế giới thứ hai, Triều Tiên chịu sự cai trị của Phát xít Nhật. Sau khi Nhật thua trận, theo thỏa thuận giữa 2 bên, Liên Xô tiến quân vào miền Bắc, còn Mỹ tiến quân vào miền Nam Triều Tiên. Tại mỗi vùng đã thành lập riêng rẽ 2 nhà nước rất khác nhau. Bắc Triều Tiên theo chính sách xã hội chủ nghĩa được Liên Xô hậu thuẫn và Nam Triều Tiên theo đường lối tư bản chủ nghĩa được Mỹ ủng hộ. Hai miền lấy vĩ tuyến 38 làm ranh giới tạm thời. Năm 1949, Mỹ và Liên Xô rút khỏi Triều Tiên. Theo kế hoạch thì sẽ thành lập chính phủ nước nhà chung trên toàn nước, nhưng Chính phủ 2 miền không công nhận lẫn nhau, và đều tuyên bố mình là chính phủ nước nhà hợp pháp duy nhất của toàn nước Triều Tiên. Sau những căng thẳng mệt mỏi ngày càng tăng giữa 2 miền Triều Tiên, tháng 6 năm 1950, Quân đội Bắc Triều Tiên của Kim Nhật Thành tấn công Nam Triều Tiên.[49] Sợ rằng nước Triều Tiên cộng sản dưới sự lãnh đạo của Kim Nhật Thành hoàn toàn có thể đe doạ Nhật Bản và cổ vũ những phong trào cách mạng cộng sản khác ở châu Á, Truman ra lệnh cho những lực lượng Hoa Kỳ và với sự giúp sức của Liên hiệp quốc phản công lại cuộc tấn công từ Bắc Triều Tiên. Người Liên Xô tẩy chay những cuộc gặp của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc và phản đối việc Hội đồng không giao ghế cho Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa và vì thế đã không thể phủ quyết việc Hội đồng thông qua hành vi của Liên hiệp quốc phản đối cuộc tấn công của Bắc Triều Tiên. Một lực lượng phối hợp của Liên hiệp quốc với những quân nhân của Nam Triều Tiên, Hoa Kỳ, Anh Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Canada, Australia, Pháp, Philippines, Hà Lan, Bỉ, New Zealand và những nước khác cùng ngăn ngừa cuộc tấn công[50]. Trung Quốc sau đó đã và đang đem quân tương hỗ Bắc Triều Tiên, làm cho chiến sự leo thang quyết liệt. Một thoả thuận ngừng bắn được thông qua vào tháng 7 năm 1953, tuy vậy bán đảo Triều Tiên vẫn bị chia cắt cho tới ngày này dù 2 miền Triều Tiên đang nỗ lực xây dựng nền hòa bình lâu dài và bền vững mà tái thống nhất đất nước họ lại thành 1 cơ quan ban ngành sở tại trung ương duy nhất ở tại xứ sở và dân tộc bản địa này.
Việt Nam
Eisenhower lên nhậm chức sau khi kết thúc Chiến tranh Triều Tiên. Mỹ viện trợ Pháp trong việc tái xâm lược những thuộc địa của tớ ở Đông Dương, trong đó có Việt Nam. Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nối dậy kháng chiến và ở đầu cuối đã đánh bại Pháp năm 1954. Sau khi Pháp thất bại, Hoa Kỳ nhảy vào thế chân, lập nên chính sách Việt Nam Cộng Hòa nhằm mục đích chia cắt Việt Nam. Liên Xô, Trung Quốc và những nước XHCN viện trợ cho Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại miền Bắc và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tại miền Nam tiến hành cuộc trận chiến tranh chống Mỹ, thống nhất đất nước năm 1976.
Lào
Nội chiến Lào khởi đầu tháng 5 năm 1959 với việc Hoa Kỳ tham gia can thiệp vào tình hình Đông Dương.
Trung Đông
Mỹ cũng thực hiện những kế hoạch tại những nước Ả Rập với nguồn dầu hỏa trù phú để những nước này sẽ không ủng hộ Liên Xô (năm 1952, nỗ lực thiết lập lại cơ quan ban ngành sở tại thân Mỹ).
Mỹ và Anh đã hậu thuẫn cho vụ đảo chính tại Iran năm 1953 nhằm mục đích lật đổ thủ tướng Mosaddegh, người đã dám giành lại quyền trấn áp ngành khai thác dầu mỏ Iran khỏi tay những nước phương Tây. CIA chi hàng triệu USD để mua chuộc những quan chức và trả cho những băng đảng để gây bạo loạn trên đường phố Tehran. Mossadegh ở đầu cuối cũng trở nên lật đổ và vua Shah (Mohammed Reza Pahlevi) trở về nắm quyền. Với sự ủng hộ mạnh mẽ và tự tin từ phía Anh và Mỹ, triều đình Shah trao cho phương Tây những ngành công nghiệp Iran và đàn áp phe đối lập trong tầng lớp tăng lữ Hồi giáo Shia và những người dân ủng hộ dân cư chủ. Chế độ của Shah bị nhân dân chán ghét: Quần chúng nhận thức rằng Shah chịu ràng buộc lớn - nếu không nói là con rối - của thế lực phi Hồi giáo phương Tây (Hoa Kỳ)[51][52], rằng văn hóa thưởng thức Hoa Kỳ đang làm ô uế đất nước Iran; rằng chính sách của Shah quá thối nát và ngông cuồng[53][54]. Tất cả dẫn tới cuộc cách mạng Iran năm 1979.
1957, Eisenhower tuyên bố Chính sách Eisenhower, trong đó nói lên rằng Mỹ sẽ dùng vũ trang để "bảo vệ nền tự chủ của một quốc gia hay một nhóm quốc gia ở Trung Đông trước sự đe dọa của những thái độ thù nghịch". Tới cuối thập niên 1950, Tình báo Mỹ đã tiến hành hơn 200 chiến dịch bí mật ở nước ngoài, đa phần là can thiệp vào những tiến trình chính trị tại những quốc gia độc lập có xu hướng ủng hộ chủ nghĩa xã hội.
Trong quá trình 1948-1982, Mỹ viện trợ tích cực cho Israel tiến hành những cuộc trận chiến tranh với những nước Ả rập. Israel đã chiếm đóng toàn bộ nước láng giềng Palestine, có những quá trình còn chiếm đóng một phần lãnh thổ Ai Cập và Syria.
Sự kiện Hungary năm 1956
Người Hungary tụ tập quanh đầu của tượng Stalin tại Budapest.Lá cờ, với một lỗ mà hình tượng cộng sản đã bị cắt ra, trở thành hình tượng của cuộc cách mạng.
Sau thế chiến II Hungary trở thành một nhà nước theo thể chế Xã hội chủ nghĩa, dưới sự lãnh đạo chuyên chính khắt khe của Thủ tướng Rákosi Mátyás.[55]. Dưới sự lãnh đạo của Mátyás, chính phủ nước nhà Hungary trở thành một trong những chính phủ nước nhà khắc nghiệt nhất ở châu Âu.[56][57] Trước những chủ trương sai lầm của chính phủ nước nhà Mátyás, nhân dân Hungary trở nên tức giận.[58] Sự từ chức của Mátyás vào tháng 7 năm 1956 đã khuyến khích sinh viên, những nhà văn và nhà báo trở nên sôi nổi và mạnh dạn chỉ trích chính trị hơn. Trong buổi chiều ngày 23 tháng 10 năm 1956, gần 20.000 người biểu tình[59] Hungary đưa ra một list Các yêu cầu của Cách mạng Hungary năm 1956[60], gồm cả việc bầu cử tự do, những hội đồng độc lập và điều tra những hành vi của Stalin và Rákosi tại Hungary. Theo lệnh của Bộ trưởng quốc phòng Liên Xô Georgy Zhukov, xe tăng Liên Xô tiến vào Budapest, nhưng lính Liên Xô có lệnh không được nổ súng[61] Những người biểu tình tấn công vào Toà nhà nghị viện, khiến chính phủ nước nhà phải sụp đổ.[62].
Chính phủ mới của Imre Nagy lên nắm quyền lực trong cuộc cách mạng đã giải tán công an mật Hungary, đồng thời tuyên bố ý định rút khỏi Khối hiệp ước Warsaw và cam kết chủ trương bầu cử mới. Bạo động nhanh gọn lan ra khắp Hungary, hàng nghìn người tự tổ chức thành những nhóm vũ trang, họ lùng tìm và giết hại những thành viên của Cảnh sát bảo mật thông tin an ninh nhà nước (ÁVH) và binh lính Liên Xô. Các hình tượng của chủ nghĩa cộng sản như sao đỏ và những tượng đài tưởng niệm trận chiến tranh Xô-Đức bị tháo bỏ, và những cuốn sách về chủ nghĩa Cộng sản bị đốt cháy. Những người cộng sản ủng hộ Liên Xô và những thành viên ÁVH thường bị những nhóm vũ trang này hành quyết hay bỏ tù, trong khi những trại giam bị phá và tù nhân được trang bị vũ khí. Nhiều đội vũ trang tự phát nổi lên, như nhóm 400 tay súng do József Dudás chỉ huy, chuyên tấn công hay giết hại những người dân dân có thiện cảm với Liên Xô và những thành viên ÁVH.[63]. Một cuộc ngừng bắn được thu xếp ngày 28 tháng 10, và tới ngày 30 tháng 10 hầu hết quân đội Liên Xô đã rút khỏi Budapest về những trại đồn trú ở vùng nông thôn Hungary.[64]
Sau một số trong những cuộc tranh luận, ngày 30 tháng 10 Ban lãnh đạo Liên Xô quyết định không lật đổ chính phủ nước nhà mới của Hungary. Tuy nhiên sau sự kiện những người dân phản kháng có vũ trang tấn công biệt đội ÁVH bảo vệ những trụ sở của Đảng Công nhân Lao động Hungary tại Budapest ở Köztársaság tér (Quảng trường Cộng hoà) nhằm mục đích trả thù cho những vụ bắn súng vào người biểu tình bởi ÁVH tại thành phố Mosonmagyaróvár [65][66][67] Bộ chính trị Liên Xô chuyển sang lập trường trấn áp cuộc cách mạng với một lực lượng lớn của Liên Xô tiến vào Budapest và những vùng khác của nước này.[68] Ước tính có tầm khoảng chừng 200.000 người bỏ trốn khỏi Hungary,[69] khoảng chừng 26.000 người Hungary bị chính phủ nước nhà mới của János Kádár (một người thân trong gia đình Liên Xô) đem ra xét xử, trong số đó 13.000 người bị bỏ tù.[70] Imre Nagy bị Tòa án tối cao Hungary tuyên án tử hình cùng với Pál Maléter và Miklós Gimes, sau những phiên toà bí mật tháng 6 năm 1958. Tới tháng 1 năm 1957, chính phủ nước nhà Hungary đã dập tắt mọi sự đối lập công cộng. Những hành vi trấn áp mạnh tay đã khiến nhiều người theo Chủ nghĩa Mác ở phương Tây trở nên xa lánh, tuy vậy nó đã làm tăng cường quyền trấn áp của những Đảng cộng sản ở mọi quốc gia cộng sản Đông Âu. Động thái của Liên Xô đã khiến nhiều người phương Tây bất thần, tuy vậy họ không còn hành vi gì can thiệp. Việc Hoa Kỳ không hành vi đã khiến nhiều người Hungary nổi giận và thất vọng. Chương trình phát thanh của đài Voice of America và những bài phát biểu của Tổng thống Dwight D. Eisenhower và Ngoại trưởng John Foster Dulles trước đó đã gợi ý rằng Hoa Kỳ ủng hộ việc "giải phóng người dân bị giam giữ" ở những nước cộng sản. Tuy nhiên, khi Liên Xô trấn áp người biểu tình ở Hungary, Hoa Kỳ đã không làm gì ngoài việc đưa ra những tuyên bố công khai minh bạch bày tỏ sự thông cảm với thực trạng của tớ[71].
Khủng hoảng kênh đào Suez 1956
Quân Israel sẵn sàng sẵn sàng cho trận đánh tại bán đảo Sinai.
Liên quân Vương quốc Anh, Pháp, Israel (với sự hậu thuẫn của Mỹ) tấn công vào lãnh thổ Ai Cập, bắt nguồn từ ngày 29 tháng 10 năm 1956.[72][73] Cuộc tấn công ra mắt sau quyết định của Ai Cập về việc quốc hữu hóa kênh đào Suez, và việc Ai Cập công nhận Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (một quốc gia xã hội chủ nghĩa) trong thời kỳ đỉnh điểm căng thẳng mệt mỏi giữa Trung Quốc và Đài Loan.[74]
Liên minh giữa ba quốc gia, đặc biệt là Israel, đã khá thành công trong việc tạm chiếm kênh đào Suez, nhưng Liên Xô đe dọa can thiệp quân sự để giải cứu cho Ai Cập, nếu liên quân không chịu rút lui. Lo ngại trận chiến tranh leo thang thành cuộc thế chiến mới, Mỹ đe dọa cấm vận kinh tế tài chính Israel, cắt nguồn cung cấp dầu cho Anh nếu họ không rút khỏi khu vực Sinai, đây là vấn đề gây bất thần cho Israel, Anh và Pháp, bởi Mỹ vốn là đồng minh của tớ.
Tổn thất về chính trị với Anh, Pháp và Israel sau chiến dịch quân sự này là cực kỳ lớn. Quan hệ Anh - Mỹ bị tổn hại nghiêm trọng, trong khi vị thế Liên Xô được tăng cường tại Trung Đông như thể một người bảo vệ cho những nước Ả Rập khỏi chủ nghĩa thực dân phương Tây. Thủ tướng Anh Anthony Eden từ chức, Israel miễn cưỡng rút quân. Tổng thống Ai Cập Nasser không biến thành lật đổ và trở thành anh hùng trong thế giới Arab, và kênh đào Suez vẫn thuộc về Ai Cập.
Hy vọng lặp lại thành công ở Guatemala và Iran năm 1961, CIA viện dẫn cuộc di tản quy mô lớn tới Hoa Kỳ sau khi Castro lên nắm quyền, đã huấn luyện và trang bị một nhóm vũ trang là người Cuba lưu vong đổ bộ xuống Vịnh con Lợn, nơi họ tìm cách tạo ra một cuộc nổi dậy chống chính sách Castro. Không quân Mỹ cũng tham gia ném bom trong sự kiện này, làm khoảng chừng 2000 - 4000 thường dân Cuba thiệt mạng. Tuy nhiên, cuộc tấn công đã thất bại nặng nề. Sau đó, Castro công khai minh bạch tuyên bố ông là một người Marxist - Leninist và tạo lập Cuba trở thành nhà nước Cộng sản đầu tiên tại châu Mỹ và tiếp tục quốc hữu hoá những ngành công nghiệp chính của đất nước.
Chính phủ Liên Xô nắm lấy thời cơ từ cuộc xâm lược bất thành như một lý lẽ để thuyết phục Fidel được cho phép quân đội Liên Xô đóng quân ở Cuba. Họ cũng quyết định đặt những tên lửa hạt nhân tầm trung ở Cuba, những tên lửa này đủ gần để hoàn toàn có thể tấn công và hủy hoại lãnh thổ Hoa Kỳ. Liên Xô coi việc đặt những khối mạng lưới hệ thống tên lửa hạt nhân tại Cuba là một phương pháp để đáp trả lại việc Mỹ sắp xếp những khối mạng lưới hệ thống tương tự tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Để trả đũa, Tổng thống John F. Kennedy phong tỏa biển Caribe và lên kế hoạch tấn công Cuba, cả thế giới trở nên lo sợ trước rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn về một cuộc trận chiến tranh thế giới thứ ba. Sau nhiều ngày căng thẳng mệt mỏi, người Liên Xô quyết định rút tên lửa về nước, đổi lại Hoa Kỳ cam kết sẽ không xâm lược Cuba đồng thời rút những tên lửa của tớ khỏi Thổ Nhĩ Kỳ. Sau cuộc chạm trán suýt nữa đã khiến thế giới xảy ra trận chiến tranh hạt nhân này, hai vị lãnh đạo đã cấm những vụ thử hạt nhân trong không trung và dưới mặt nước sau năm 1962. Người Liên Xô cũng khởi đầu một chiến dịch xây dựng lại quân đội trên diện rộng. Sự rút lui đã làm ảnh hưởng tới vị trí của Khrushchev, và ông nhanh gọn bị vô hiệu sau đó và được thay thế bởi Leonid Brezhnev.
Khủng hoảng Berlin năm 1961
Xe tăng Liên Xô đối mặt với xe tăng Hoa Kỳ tại Chốt gác Charlie, 27 tháng 10 năm 1961
Mặc dù Đông Đức tăng cường canh giữ biên giới và hạn chế đi lại đối với công dân của tớ, nhưng vẫn có hơn 3 triệu người Đông Đức trốn sang Tây Đức từ năm 1945 đến năm 1961, hầu hết trong số họ đi qua biên giới giữa hai thành phố Đông Berlin (Đông Đức) và Tây Berlin (Tây Đức).
Số người bỏ trốn này chiếm khoảng chừng 1/5 dân số của Đông Đức khi đó, và đa phần là người trẻ, năng động và có tri thức. Do đó việc di dân này là mối đe dọa cho sức mạnh kinh tế tài chính của Đông Đức và ở đầu cuối là cho việc tồn tại của quốc gia này [42]
Tháng 6, Liên Xô bất thần yêu cầu quân Đồng Minh rút ra khỏi Tây Berlin [75]. Yêu cầu đã bị bác bỏ, vào ngày 13 tháng 8, Đông Đức đã đóng cửa biên giới giữa 2 thành phố Đông và Tây Berlin đồng thời dựng lên một hàng rào dây thép gai, về sau được mở rộng thành Bức tường Berlin nhằm mục đích ngăn ngừa dòng người di cư sang phía tây [76]. Bức tường đã chia cắt phần Tây Berlin với phần phía đông của thành phố và chia cắt với lãnh thổ của nước Cộng hòa Dân chủ Đức bao bọc chung quanh Tây Berlin. Bức tường này là một trong những hình tượng nổi tiếng nhất của cuộc Chiến tranh Lạnh và của việc chia cắt nước Đức, vì vậy người dân Tây Đức đã gọi nó là "Bức tường ô nhục".
Một cuộc chạm trán trực tiếp có vẻ như nguy hiểm giữa quân đội Mỹ và Xô Viết xảy ra vào ngày 27 tháng 10 năm 1961 tại Checkpoint Charlie trên đường Friedrich (Friedrichstraße) khi 10 chiếc tăng mỗi bên đã đỗ đối diện nhau ngay trước vạch ranh giới. Thế nhưng vào ngày hôm sau cả hai nhóm tăng đều được rút về. Cả hai phe đều không thích vì Berlin mà cuộc Chiến tranh Lạnh sẽ leo thang hay ở đầu cuối là đi đến một thế chiến thứ 3.
Mùa xuân Praha
Khi Alexander Dubček lên nắm quyền lực ở Tiệp Khắc, ông đã tiến hành một loạt những giải pháp nhằm mục đích phi tập trung hóa nền kinh tế tài chính và cải cách chính trị đất nước. Các quyền tự do được trao gồm nới lỏng những hạn chế với truyền thông, ngôn luận và đi lại [77][78][79]. Dubček cũng tuyên bố rút Tiệp Khắc ra khỏi khỏi Khối hiệp ước Warszawa. Những cuộc cải cách ra mắt tại Tiệp Khắc đã không được Liên Xô ủng hộ, và một số trong những lãnh đạo thân Liên Xô trong Đảng Cộng sản Tiệp Khắc (gồm Biľak, Švestka, Kolder, Indra, và Kapek) cũng phản đối Dubček, họ đã gửi một yêu cầu tới chính phủ nước nhà Liên Xô đề nghị can thiệp[80] Sau những cuộc đàm phán không thành công, Liên Xô đã gửi hàng nghìn quân của Khối hiệp ước Warszawa cùng xe tăng tấn công vào Tiệp Khắc [81] Cuộc tấn công được tiến hành theo Học thuyết Brezhnev, một chủ trương buộc những quốc gia Khối Đông Âu link quyền lợi quốc gia vào quyền lợi của Khối như một tổng thể và thực thi quyền can thiệp của Xô viết nếu một quốc gia thuộc khối có biểu lộ đi theo tư bản chủ nghĩa.[82][83] Lãnh đạo Tiệp Khắc ra lệnh không kháng cự nên sự kiện này ra mắt ít đổ máu, nhưng cuộc tấn công dẫn tới một làn sóng di cư gồm khoảng chừng 70.000 người Séc trong quá trình đầu, và tổng thể sau đó lên tới 300.000 người đã chạy sang nước khác.[84] Cuối cùng Dubček bị lật đổ và Gustáv Husák, người thay thế Dubček và cũng trở thành Chủ tịch nước, đã đảo ngược hầu hết những giải pháp cải cách tiến bộ của ông.
Sự kiện ở Praha xảy ra đã làm nhiều người cánh tả ở phương Tây có quan điểm Mác - Lenin thất vọng với Liên Xô. Nó góp thêm phần vào sự phát triển của những ý tưởng của chủ nghĩa Cộng sản Tây Âu trong những đảng cộng sản phương Tây, những đảng này tách xa khỏi Liên Xô và thi hành những đường lối đấu tranh riêng tại quốc gia của tớ[85].
Chia rẽ Trung-Xô
Cuộc Đại nhảy vọt của Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa và những chủ trương nhờ vào nông nghiệp thay vì công nghiệp nặng của nước này thách thức quy mô chủ nghĩa xã hội kiểu Liên xô và những tín hiệu của ảnh hưởng Xô viết lên những nước Xã hội chủ nghĩa. Khi quá trình "phi Stalin hoá" ra mắt ở Liên xô, nhà sáng lập cách mạng Trung Quốc, Mao Trạch Đông, lên án "chủ nghĩa xét lại" của Liên xô. Người Trung Quốc cùng dẫn sự không tương đồng với việc luôn chỉ có vai trò thứ hai trong thế giới cộng sản. Trong thập niên 1960, một sự chia rẽ công khai minh bạch xuất hiện giữa hai cường quốc; những căng thẳng mệt mỏi đã dẫn tới một loạt những cuộc xung đột dọc theo biên giới Trung-Xô.
Mỹ Latinh
Mỹ ủng hộ cuộc đảo chính lật đổ Tổng thống João Goulart tại Brazil và lập lên một chính phủ nước nhà thân Mỹ tại đây.
Năm 1965, Mỹ đưa quân vào Dominica để tấn công Đảng Cách mạng Dominican và Đảng Cách mạng 14 tháng 6 khi hai đảng cánh tả này đang tổ chức biểu tình chống cơ quan ban ngành sở tại quân sự thân Mỹ.
Từ năm 1962, Mỹ can thiệp vào cuộc Nội chiến Guatemala bằng việc tương hỗ chính phủ nước nhà độc tài quân sự của nước này chống lại những lực lượng nổi dậy cánh tả. Các nhóm nổi dậy này về sau đã nhận được sự giúp sức nhiệt tình từ Cuba và Nicaragua. Cuộc nội chiến đã kéo dãn hàng trăm năm, gây ra những tổn thất to lớn cho đất nước Guatemala. Có ít nhất 200.000 người đã bị giết trong cuộc nội chiến, phần lớn là thường dân. Đỉnh điểm của trận chiến là chiến dịch diệt chủng ở Ixil của tổng thống Rios Montt.
Châu Á
Mỹ và Phương Tây đã ủng hộ những lực lượng chống cộng ở Indonesia trong chiến dịch thảm sát hơn 500.000 người cộng sản từ năm 1965 đến năm 1966[86][87]. Một bản báo cáo của CIA năm 1968 đã xếp cuộc thanh trừng chống Cộng này vào một trong số những vụ thảm sát đẫm máu nhất thế kỷ 20[88].
Vào năm 1967, Mỹ ủng hộ Israel trong cuộc Chiến tranh Sáu Ngày với những nước Ả Rập được Liên Xô hậu thuẫn. Kết thúc trận chiến, Israel đã mở rộng được đáng kể lãnh thổ của tớ, giành được quyền trấn áp vùng Đông Jerusalem, dải Gaza, bán đảo Sinai, Bờ Tây và cao nguyên Golan. Tổng thể, lãnh thổ Israel rộng ra gấp ba lần, gồm có cả một triệu người Ả Rập nay bị đặt dưới quyền trấn áp của Israel trong những lãnh thổ mới chiếm hữu được.
Châu Phi
Vào năm 1960, đã từng có một tổng thống cánh tả nổi bật ở Ghana là Kwame Nkrumah. Ông là thủ tướng dưới thời người Anh cai trị từ năm 1952 đến 1960, khi Ghana độc lập thì ông trở thành tổng thống. Đó là một người xã hội chủ nghĩa, với tư tưởng chống đế quốc, vào năm 1965 ông viết một cuốn sách lấy tên là "Chủ nghĩa thực dân mới: Giai đoạn ở đầu cuối của chủ nghĩa đế quốc". Nkrumah bị CIA lật đổ trong cuộc đảo chính năm 1966. CIA đã phủ nhận mọi liên quan nhưng báo chí Anh đưa tin có 40 sĩ quan CIA hoạt động và sinh hoạt giải trí tại đại sứ quán Mỹ đã "đáp ứng hào phóng cho những quân địch bí mật của tổng thống Nkrumah" và việc làm của tớ "đã được thưởng công đầy đủ". Cựu sĩ quan CIA John Stockwell tiết lộ thêm về vai trò quyết định của CIA trong vụ đảo chính với cuốn sách "In Search of Enemies".
Patrice Lumumba, quản trị đương nhiệm của phong trào Liên Phi Quốc gia Congo, đã tham gia vào quá trình giành độc lập của Congo và trở thành thủ tướng dân cử đầu tiên của Congo năm 1960. Ông ấy bị lật đổ trong cuộc đảo chính được CIA hậu thuẫn của Joseph-Desire Mobutu, vốn là chỉ huy quân đội. Mobutu giao Lumumba cho phe ly khai và lính đánh thuê được Bỉ hậu thuẫn. Lumumba đã chiến đấu ở tỉnh Katanga và bị bắn chết trong một vụ đọ súng với lính đánh thuê Bỉ.
Tên lửa Minuteman 3
Vào quá trình này, cuộc chay đua vũ trang giữa Mỹ và Liên Xô trở nên nóng bức và quyết liệt hơn.
Vũ khí hạt nhân
Đáng đề cập ở đây là sự việc thành công trong việc điều chế bom nhiệt hạch - hay còn gọi là bom H (với sức công phá hoàn toàn có thể đạt gấp 1000 lần bom nguyên tử) của Liên Xô, gần đầy 1 năm sau khi Mỹ cho nổ thử quả bom H đầu tiên. Trong khoảng chừng 1954-1958, 19 quả bom H được Mỹ thử nghiệm. Đây là sự việc đe dọa tàn phá toàn cầu bởi vũ khí hạt nhân.
Tên lửa liên lục địa
Nói chung, Mỹ thua Liên Xô ở công nghệ tiên tiến tên lửa. Liên Xô đã hoàn thành xong tên lửa liên lục địa (thường chứa đầu đạn hạt nhân) hoàn toàn có thể bắn tới Mỹ chỉ trong 30 phút, với công nghệ tiên tiến thời bấy giờ thì Mỹ không thể đánh chặn loại vũ khí này. Lúc này Mỹ vẫn chưa tồn tại tên lửa liên lục địa, nếu muốn thâm nhập lãnh thổ của Liên Xô thì những máy bay Mỹ phải bay nhiều giờ và phải vượt qua hàng phòng thủ của Xô Viết với những tên lửa đất đối không. Vào tháng 5 năm 1960, Liên Xô hạ một chiếc máy bay U-2 (máy bay thám thính) của Mỹ trên khung trời Xô Viết.
Công nghệ vũ trụ
Vào 4 tháng 10 năm 1957, Liên Xô đã phóng thành công Sputnik 1, vệ tinh tự tạo đầu tiên vào quỹ đạo Trái Đất, khởi đầu cuộc chạy đua vào vũ trụ[89]. Vì những tiềm năng quân sự và kinh tế tài chính, Sputnik đã gây ra hoảng sợ và những tranh luận về chính trị ở Hoa Kỳ, làm cho cơ quan ban ngành sở tại Eisenhower đưa ra một số trong những chương trình, trong đó có cả việc thành lập NASA. Cùng lúc đó, sự kiện Sputnik được nhìn nhận tại Liên Xô như một tín hiệu quan trọng về kĩ năng khoa học kỹ thuật của quốc gia.
Ở Liên Xô, vụ phóng Sputnik và chương trình thám hiểm vũ trụ sau đó đã thu hút được sự ủng hộ của công chúng. Đối với một đất nước chỉ vừa hồi sinh sau trận chiến tranh đó là một điều quan trọng và đầy khuyến khích để thấy được sức mạnh khoa học kĩ thuật trong thời đại mới. Liên Xô cũng là nước đầu tiên đưa động vật vào quỹ đạo Trái Đất, con chó tên là Laika (tiếng Anh, "Barker"), đã du hành trong vệ tinh Sputnik 2 của Liên Xô vào năm 1957.
Ngày 12 tháng 4 năm 1961, phi hành gia Liên Xô Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên của quả đât bay vào vũ trụ trên chuyến bay kéo dãn 1 giờ 48 phút cùng con tàu Vostok 1. Khi hạ cánh ở một nông trang, Gagarin gặp một bà già, anh nói: "Bác đừng hoảng sợ. Con là một người Xô Viết!". Câu nói của Gagarin thể hiện niềm tự hào về đất nước Xô viết, song anh đã trở thành anh hùng - không riêng gì có ở Liên Xô mà trên toàn thế giới[90].
Tiếp theo đó, Liên Xô cũng đạt được nhiều thành tựu khác:
- Tiếp sau Gagarin là phi hành gia Gherman Titov với chuyến bay kéo dãn 25 giờ, Titov là người đầu tiên ngủ trong không khí vũ trụ.
Ngày 16 tháng 6 năm 1963, Valentina Tereshkova là người phụ nữ đầu tiên bay vào vũ trụ.
Ngày 18 Tháng 3 năm 1965, phi hành gia Alexei Leonov bước ra khỏi tàu vũ trụ Voskhod 2, trở thành người đầu tiên đi bộ ngoài không khí vũ trụ.
Ngày 3 tháng 2 năm 1966, tàu thám hiểm không người lái Luna-9 đã trở thành tàu vũ trụ đầu tiên hạ cánh trên mặt trăng.
Ngày 1 tháng 3 năm 1966, Venera 3 của Liên Xô trở thành tàu vũ trụ đầu tiên hạ cánh trên một hành tinh khác - Sao Kim.
Ngày 17 tháng 11 năm 1970, Lunokhod 1 đã trở thành chiếc xe tự hành đầu tiên được điều khiển từ Trái Đất để đến một hành tinh khác. Nó đã tiến hành phân tích mặt phẳng của Mặt Trăng và gửi hơn 20.000 tấm hình về Trái Đất.
Ở Mỹ, song song với việc đầu tư vào công nghệ tiên tiến không khí như phát triển vệ tinh v.v. Mỹ cũng luôn có thể có những kế hoạch bí mật phát triển những khinh khí cầu gián điệp, đĩa bay (Kế hoạch Mogul...) Vệ tinh thám thính đầu tiên đã được không quân Hoa Kỳ phóng lên vào tháng 6 năm 1959. Vào ngày 7 tháng 8 năm 1959, vệ tinh Explorer 6 của NASA đã gửi về những tấm hình đầu tiên của Trái Đất chụp từ ngoài không khí. Hoa Kỳ cũng là nước đầu tiên phóng vệ tinh khí tượng vào vũ trụ, khi vệ tinh TIROS-1 được phóng vào không khí bởi NASA vào ngày một tháng 4 năm 1960. Vào tháng 12 năm 1968, Hoa Kỳ đứng vị trí số 1 trong cuộc đua lên mặt trăng khi James Lovell, Frank Borman và Bill Anders bay vòng quanh Mặt Trăng. Họ trở thành những người dân đầu tiên ăn mừng Giáng sinh trong không khí vài ngày sau đó hạ cánh bảo vệ an toàn và đáng tin cậy. Người Mỹ Neil Armstrong trở thành người đầu tiên bước trên mặt phẳng của Mặt Trăng vào 21 tháng 7 năm 1969. Những phản hồi viên xã hội đều công nhận việc hạ cánh lên Mặt Trăng là một trong những khoảnh khắc mang tính chất chất hình tượng nhất của thế kỉ 20, và lời nói của Armstrong trong lần đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng đã được ghi vào lịch sử: "Đây là bước chân nhỏ bé của một con người, nhưng là bước tiến khổng lồ của tất cả quả đât"
Sau khi cuộc đua lên mặt trăng kết thúc, Liên Xô và Mỹ chuyển sang đối đầu đối đầu trong việc nghiên cứu và phân tích xây dựng những trạm cư trú lâu dài trong vũ trụ. Ngày 19 tháng 4 năm 1971, trạm không khí Salyut 1 của Liên Xô trở thành Trạm không khí đầu tiên trong lịch sử loài người. Chương trình Salyut có vai trò quan trọng đối với sự phát triển công nghệ tiên tiến những trạm không khí từ cơ bản, quá trình phát triển kỹ thuật, từ trạm lắp rắp một cổng đến phức tạp - đa cổng, thành tiền đồn dài hạn trên quỹ đạo với năng lực khoa học ấn tượng, công nghệ tiên tiến này tiếp tục được thừa kế cho tới nay.
Bước sang thập niên 1980, cuộc chạy đua vào không khí trở nên đình trệ. Vào ngày 12 tháng 4 năm 1981, Hoa Kỳ đã phóng lên tàu vũ trụ hoàn toàn có thể tái sử dụng đầu tiên (tàu con thoi) nhân ngày kỉ niệm 20 năm chuyến bay của Gagarin. Sau cái chết của Korolyov, chương trình không khí của Liên Xô được cấp ít kinh phí đầu tư hơn, họ chỉ nỗ lực duy trì thế cân đối với Hoa Kỳ. Cách tổ chức không hiệu suất cao và việc thiếu ngân sách đã làm họ mất đi lợi thế ban đầu trong cuộc chạy đua. Một số quan sát viên nhận định rằng giá tiền của cuộc chạy đua vũ trụ, cùng với cuộc chạy đua vũ trang cũng rất là đắt, ở đầu cuối đã làm khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính Liên Xô rơi vào trì trệ vào thập niên 1980 và là một trong những yếu tố dẫn tới sự tan rã của Liên Xô. Đến cuối thập niên 1980, với sự tan băng trong quan hệ Mỹ - Liên Xô, 2 bên khởi đầu chuyển từ đối đầu đối đầu sang hợp tác, cùng nhau triển khai một số trong những dự án công trình bất Động sản nghiên cứu và phân tích chung về du hành vũ trụ.
Như một kết quả của sự việc chia rẽ Trung-Xô, căng thẳng mệt mỏi dọc theo biên giới Trung Quốc-Liên Xô đạt đến đỉnh cao vào năm 1969, và Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon quyết định tận dụng xích míc giữa hai nước xã hội chủ nghĩa lớn số 1 để thay đổi cán cân quyền lực theo hướng có lợi cho Phương Tây[91]. Trung Quốc cũng muốn cải tổ quan hệ với người Mỹ với ý định hợp tác tiêu diệt Liên Xô. Chuyến thăm Trung Hoa của Tổng thống Mỹ Richard Nixon năm 1972 đã đánh dấu sự thay đổi cục diện thế giới, biến "cái bắt tay lịch sử giữa lãnh đạo hai nước bên kia Thái Bình Dương" thành hiện thực và đánh dấu sự khởi đầu cho một kỉ nguyên mới.[92].
Giảm căng thẳng mệt mỏi
Brezhnev và Nixon nói chuyện khi đứng trên ban công White House trong chuyến thăm năm 1973 của Brezhnev tới Washington—một đỉnh điểm trong quá trình giảm căng thẳng mệt mỏi giữa Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết.
Trong quá trình thập niên 1960 và 1970, những bên tham gia Chiến tranh Lạnh đấu tranh cho một hình mẫu mới và phức tạp hơn của những quan hệ quốc tế trong đó thế giới không hề bị phân phân thành những khối đối đầu rõ rệt nữa. Liên xô đã hoàn thành xong một sự cân đối hạt nhân với Mỹ. Từ đầu quá trình hậu chiến, Tây Âu và Nhật Bản nhanh gọn hồi sinh từ những tàn phá của Thế chiến II và duy trì được sự tăng trưởng kinh tế tài chính mạnh trong suốt thập niên 1950 và 60, với GDP trên đầu người đạt tới mức của Hoa Kỳ, trong khi kinh tế tài chính Khối Đông Âu rơi vào trì trệ vào thập niên 1970[93] Trung Quốc, Nhật Bản, và Tây Âu; sự phát triển của dân tộc bản địa ở Thế giới thứ ba, và sự không thống nhất ngày càng lớn bên trong liên minh những nước Xã hội chủ nghĩa đều là điềm báo về một cơ cấu tổ chức thế giới đa cực mới. Hơn nữa, Khủng hoảng năng lượng năm 1973 đã tạo ra một sự thay đổi lớn trong sự thịnh vượng kinh tế tài chính của những cường quốc. Sự ngày càng tăng nhanh gọn của giá dầu đã tàn phá nền kinh tế tài chính của tất cả Mỹ và Liên Xô.
Trong nhiệm kỳ tổng thống của tớ, Richard M. Nixon cùng Cố vấn An ninh Quốc gia của ông là Henry Kissinger đã tạo nên một chủ trương đối ngoại mà sau này được nghe biết với tên gọi "hòa hoãn" hay "Giảm căng thẳng mệt mỏi" (detenté) với Liên Xô – đúng như nghĩa đen của từ này là xoa dịu những căng thẳng mệt mỏi Chiến tranh Lạnh giữa Liên Xô và Mỹ.
Giảm căng thẳng mệt mỏi vừa có quyền lợi kế hoạch vừa có quyền lợi kinh tế tài chính với cả hai phía trong cuộc Chiến tranh Lạnh, được nâng đỡ bởi quyền lợi chung trong việc tìm cách trấn áp sự mở rộng và phổ biến nhiều chủng loại vũ khí hạt nhân. Tổng thống Richard Nixon và lãnh đạo Liên xô Leonid Brezhnev đã ký hiệp ước SALT I để hạn chế sự phát triển nhiều chủng loại vũ khí kế hoạch. Sự trấn áp vũ khí được cho phép cả hai siêu cường giảm sút sự ngày càng tăng kinh khủng của ngân sách quốc phòng. Cùng lúc đó, những nước châu Âu vốn bị chia rẽ giờ đã khởi đầu theo đuổi những quan hệ thân mật hơn. Chính sách Ostpolitik (khuynh hướng về phía Đông) của Thủ tướng Tây Đức Willy Brandt đã dẫn tới việc công nhận nhà nước Đông Đức.
Sự hợp tác theo những Thoả thuận Helsinki đã dẫn tới nhiều thoả thuận khác về kinh tế tài chính, chính trị và nhân quyền. Một loạt những thoả thuận trấn áp vũ khí như SALT I và Hiệp ước Chống Tên lửa Đạn đạo được hình thành để số lượng giới hạn sự phát triển của nhiều chủng loại vũ khí kế hoạch và tụt giảm cuộc chạy đua vũ trang. Cũng có những sự xích lại gần nhau giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa gia nhập Liên hiệp quốc, và những quan hệ thương mại và văn hoá được thúc đẩy, đáng để ý quan tâm nhất là chuyến thăm có tầm quan trọng lớn của Nixon tới Trung Quốc năm 1972.
Trong lúc đó, Liên Xô cũng ký kết những hiệp ước hữu nghị và hợp tác với nhiều quốc gia không thuộc khối xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là trong số những nước Không link và những nước thuộc Thế giới thứ ba.
Mỹ Latinh
Bài rõ ràng: Chiến tranh dơ bẩn, và Chiến tranh Falkland
Khi Salvador Allende, một người dân có tư tưởng xã hội chủ nghĩa, trở thành tổng thống Chile vào năm 1970, tổng thống Mỹ Nixon đã ra lệnh cho CIA lên kế hoạch lật đổ Allende. Để đáp trả lại việc Allende quốc hữu hóa những mỏ đồng và những nhà máy sản xuất của Mỹ, chính phủ nước nhà Mỹ đã cắt giảm marketing thương mại với Chile tạo ra tình trạng khan hiếm và hỗn loạn kinh tế tài chính tại quốc gia này (Mỹ là đối tác thương mại số 1 của Chile khi đó). CIA và bộ ngoại giao Mỹ đã thực hiện chiến dịch tuyên truyền chống lại Allende ở Chile trong suốt một thập kỷ, tài trợ cho những chính khách bảo thủ, những đảng phái, những công đoàn, những nhóm sinh viên và tất cả những dạng truyền thông, trong khi mở rộng quan hệ với quân đội. Nền kinh tế tài chính của Chile dưới thời Allende ngày càng lún sâu vào khủng hoảng rủi ro cục bộ. Cuối cùng ông ta bị lật đổ bởi cuộc đảo chính quân sự do Augusto Pinochet đứng đầu. Sau khi Pinochet lên nắm quyền, Mỹ đã ủng hộ chiến dịch truy quét những người dân cộng sản của Pinochet (Chiến dịch Kền kền khoang), chiến dịch mà ông ta xem là thiết yếu để để cứu đất nước thoát khỏi chủ nghĩa cộng sản. Chiến dịch này đã gây ra cái chết của 3000 người. Tuy vậy Chile đã có sự phát triển nhanh về kinh tế tài chính trong trong năm Pinochet cầm quyền, đến nỗi nhiều người đã ca tụng đó là "Phép màu Chile" [94][95].
Châu Á
Thất bại của Mỹ ở Việt Nam đã được nhiều người xem là một thất bại nhục nhã của siêu cường mạnh nhất thế giới trước một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới. Hàng loạt báo trên thế giới đều công bố sự kiện này. Sau đó Mỹ đồng ý kí Hiệp định Paris tại Paris, Pháp cùng với Việt Nam để chính thức rút khỏi Việt Nam.[96]
Mỹ ủng hộ Israel trong cuộc Chiến tranh Yom Kippur với liên minh những nước Ả Rập vốn nhận được sự hậu thuẫn từ Liên Xô. Mỹ cũng đứng về phía Israel trong xung đột giữa Israel và Palestine (trong khi Liên Xô ủng hộ Palestine).
Mỹ tương hỗ những nhóm phiến loạn người Kurd có ý định lật đổ cơ quan ban ngành sở tại thân Liên Xô của Iraq. Tuy vậy những người dân Kurd đã thất bại trước quân đội chính phủ nước nhà Iraq vào năm 1975.
Nội chiến Lào kết thúc tháng 12 năm 1975.
Cuộc xâm nhập Campuchia tấn công vào miền Đông Campuchia vào năm 1970 của quân đội Hoa Kỳ.
Châu Phi
Cuộc Cách mạng Bồ Đào Nha năm 1974 đã lật đổ nhà độc tài Estado Novo, tạo điều kiện cho những thuộc địa của Bồ Đào Nha tại châu Phi là Angola và Mozambique giành độc lập không lâu sau đó. Sau khi giành độc lập, Angola lâm vào cảnh một cuộc nội chiến đẫm máu kéo dãn hai thập kỷ giữa một bên là lực lượng MPLA (Phong trào nhân dân Giải phóng Angola) được khối xã hội chủ nghĩa (đặc biệt là Liên Xô và Cuba) ủng hộ, và một bên là Liên minh Quốc gia vì sự độc lập toàn vẹn của Angola (UNITA) được Mỹ ủng hộ. Ngoài ra còn một phe thứ ba nữa là Mặt trận Dân tộc Giải phóng Angola (FNLA) có vai trò không đáng kể trong cuộc nội chiến. Tất cả những lực lượng nước ngoài rút khỏi Angola vào năm 1989. Đến năm 2002, cuộc nội chiến kết thúc với thắng lợi dành riêng cho MPLA.
Ở Ethiopia, vị nhà vua thân Mỹ Haile Selassie bị lật đổ bởi những người dân cộng sản do Mengistu Haile Mariam đứng đầu. Mengistu trở thành Tổng thống của nước Cộng hòa Nhân dân Ethiopia. Trong 2 năm 1977-1978, Mengistu củng cố quyền lực của tớ bằng việc đàn áp tàn bạo những nhóm đối lập và những người dân chống đối cơ quan ban ngành sở tại, gây ra cái chết của khoảng chừng 500.000 người [97][98]. Tháng 7 năm 1977, Somali bất thần đem quân tấn công Ethiopia. Liên Xô phản đối hành vi xâm chiếm và ngừng ủng hộ Somalia, chuyển qua khởi đầu ủng hộ Ethiopia, ngược lại Hoa Kỳ quay sang ủng hộ Somalia. Cuộc xung đột này còn được biết tới với tên gọi Chiến tranh Ogaden. Chiến sự kết thúc khi Quân đội Somalia rút lui về bên kia biên giới và tuyên bố một thỏa thuận đình chiến. Đến năm 1990, Mengistu tuyên bố ông ta từ bỏ chủ nghĩa cộng sản, và khởi đầu tiến hành Open nền kinh tế tài chính. Tuy nhiên, tháng 5 năm 1991, mặt trận dân gia chủ dân Ethiopia (EPRDF) lật đổ Mengistu, ông ta sau đó phải tị nạn tại Zimbabwe.
Vào năm 1980, Ronald Reagan đã đánh bại Jimmy Carter trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Khi trở thành tổng thống, Reagan đã đảo ngược chủ trương "Giảm căng thẳng mệt mỏi" với Liên Xô, tăng mạnh tiêu pha cho quân sự và quyết tâm vô hiệu tầm ảnh hưởng của Liên Xô ở mọi nơi trên thế giới [99]. Reagan gọi Liên Xô là "đế quốc tà ác" đồng thời tuyên bố rằng chủ nghĩa cộng sản sẽ sớm sụp đổ và sẽ bị bỏ lại trong "đống tro tàn của lịch sử" [100][101]. Thủ tướng Anh Thatcher cũng lên án mạnh mẽ và tự tin Liên Xô và tố cáo cơ quan ban ngành sở tại Liên Xô "Âm mưu thống trị thế giới" [102][103].
Dưới một chủ trương chống cộng quyết liệt được nghe biết như học thuyết Reagan, Reagan và chính phủ nước nhà đất của ông đáp ứng trợ giúp công khai minh bạch và cả bí mật cho những phong trào chống cộng sản trên toàn thế giới đặc biệt là tại Châu Phi, châu Á và châu Mỹ Latin với tiềm năng lật đổ những chính phủ nước nhà cộng sản do Liên Xô hậu thuẫn tại những khu vực này.
Tháng 3 năm 1983, Reagan ra mắt Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược (viết tắt theo tiếng Anh là SDI), một dự án công trình bất Động sản quốc phòng mà sẽ sử dụng những khối mạng lưới hệ thống có địa thế căn cứ trên không khí và mặt đất để bảo vệ Hoa Kỳ khỏi những cuộc tấn công minh tên lửa hạt nhân liên lục địa kế hoạch. Reagan tin rằng lá chắn quốc phòng này hoàn toàn có thể làm cho trận chiến tranh hạt nhân không thể xảy ra [104][105]. Nhà lãnh đạo Liên Xô Yuri Andropov thì nói rằng SDI sẽ đặt "toàn thế giới trong rủi ro tiềm ẩn tiềm ẩn chạy đua vũ trang".[106]. Một số nhà phân tích Liên Xô nhận định rằng việc Reagan đưa ra dự án công trình bất Động sản SDI là một giải pháp nhằm mục đích đẩy Liên Xô vào một cuộc chạy đua vũ trang quy mô lớn với Hoa Kỳ với mục tiêu làm suy yếu nền kinh tế tài chính của Liên Xô vốn đang rơi vào tình trạng trì trệ. Nhiều nhà phân tích Phương Tây thì lại nhận định rằng chương trình SDI của Reagan đã làm cho Liên Xô nhận ra rằng khối mạng lưới hệ thống kinh tế tài chính và xã hội của nó không thể duy trì cuộc đua vũ trang với Hoa Kỳ, buộc giới lãnh đạo Liên Xô phải tìm kiếm những giải pháp nhượng bộ và ở đầu cuối đồng ý thất bại [107] Vì những nguyên do đó, David Gergen, một cựu phụ tá của Tổng thống Reagan, về sau đã tin rằng chính SDI đã góp thêm phần giúp kết thúc cuộc trận chiến tranh lạnh một cách nhanh gọn hơn.[108]
Cuộc tập trận Able Archer năm 1983
Châu Á
Cách mạng Hồi giáo IranCách mạng Hồi giáo Iran (hay còn được biết với tên Cách mạng Iran, Cách mạng trắng[109][110][111][112][113][114], Tiếng Ba Tư: انقلاب اسلامی, Enghelābe Eslāmi) là cuộc cách mạng lật đổ chính sách quân chủ chuyên chế thân Mỹ do Shah Mohammad Reza Pahlavi đứng đầu, thành lập quốc gia Cộng hòa Hồi giáo dưới sự lãnh đạo của giáo chủ Ayatollah Ruhollah Khomeini, người lãnh đạo cuộc cách mạng và là người khai sinh ra nước Cộng hòa Hồi giáo[115] Cuộc cách mạng đã thay thế chính sách quân chủ chuyên chế thân Phương Tây bằng một chính sách có tư tưởng chống Phương Tây quyết liệt bị phương Tây cho là "độc tài thần quyền"[116],
Năm 1953, Thủ tướng Mohammad Mossadegh, người đã quốc hữu hóa những mỏ dầu của đất nước, được bầu vào chiếc ghế thủ tướng thông qua một cuộc bầu cử dân chủ. Nhờ cuộc đảo chính do CIA và MI6 giật dây, có mật danh Chiến dịch Ajax, Mossadegh bị lật đổ và bắt giam, còn Vua Shah thì quay trở lại ngai vàng. Tư tưởng của người Iran vẫn nhận định rằng Anh và Mỹ phụ trách trong sự phá hoại tiến trình dân chủ này của Iran. Vua Shah duy trì quan hệ thân cận với Hoa Kỳ và một số trong những quốc gia phương Tây khác, và thường được những đơn vị ban ngành sở tại tổng thống Hoa Kỳ ủng hộ vì những chủ trương và sự thù nghịch đối với Chủ nghĩa xã hội của ông.
Chế độ của vua Shah không được nhân dân ưa chuộng: Quần chúng nhận thức rằng vua Shah chịu ràng buộc lớn - nếu không nói là con rối - của thế lực phi Hồi giáo phương Tây (chỉ Hoa Kỳ)[51][52], nơi mà nền văn hóa của nó đang làm ô uế đất nước Iran; rằng chính sách của Shah ngột ngạt, thối nát, và ngông cuồng[53][54].
Lãnh tụ cách mạng Ayatollah Khomeini tuyên bố rằng đã có 60.000 đàn ông, phụ nữ và trẻ em đã "tử vì đạo" (bị sát hại) dưới chính sách của Shah[117] và số lượng này xuất hiện trong Hiến pháp Cộng hòa Hồi giáo Iran[118]. Một thành viên của quốc hội Iran đã đưa ra số lượng "70.000 chiến sỹ tử đạo và 100.000 bị thương khi tiêu diệt chính sách độc tài thối nát"[117].
Các cuộc biểu tình chống lại Shah khởi đầu vào tháng 10 năm 1977. Từ tháng 8 đến tháng 12 năm 1978, những cuộc đình công và biểu tình đã làm tê liệt đất nước Iran. Trước sức ép của quần chúng, vua Shah rời Iran để sống lưu vong vào ngày 16 tháng 1 năm 1979. Chế độ quân chủ sụp đổ sau ngày 11 tháng 2 khi quân du kích và quân nổi dậy đánh bại quân đội trung thành với Shah, đưa Ayatollah Ruhollah Khomeini lên nắm quyền chính thức và lập nên nước Cộng hòa Hồi giáo Iran.
Một số nguồn tin về sau nhận định rằng Hoa Kỳ thực sự đã bật đèn xanh để Khomeini lật đổ cơ quan ban ngành sở tại của Shah. Đã có dẫn chứng được đưa ra đã cho tất cả chúng ta biết chính phủ nước nhà Hoa Kỳ đã tài trợ cho Khomeini bằng phương pháp chuyển 150 triệu USD vào tài khoản ngân hàng nhà nước khi ông ta tị nạn ở Pháp[119]. Một biên bản ghi nhớ của CIA với Khomeini và Shah đã nói rằng: tuy Khomeini quyết tâm lật đổ Shah và khước từ thỏa hiệp, và ông trong quá khứ đã từng hợp tác với những nhóm khủng bố Hồi giáo, nhưng Khomeini cũng chống chủ nghĩa Cộng sản triệt để như Shah, do đó Mỹ sẵn sàng tài trợ cho Khomeini để đảm bảo dù Shah có bị lật đổ hay là không thì Iran sẽ có một chính phủ nước nhà chống Cộng[120]
Chiến tranh Liên Xô - AfghanistanVào tháng 4 năm 1978, Đảng Dân chủ Nhân dân Afghanistan (PDPA) đã lên nắm quyền lực ở Afghanistan sau cuộc Cách mạng Saur và tuyên bố đưa đất nước đi theo chủ nghĩa cộng sản. Tình hình khởi đầu trở thành nghiêm trọng sau một loạt những sáng kiến cải cách của chính phủ nước nhà đất của Tổng thống Taraki với tiềm năng nhổ bật "gốc rễ chính sách phong kiến" trong xã hội Afghanistan[121]. Những giải pháp cải cách đó mang lại một số trong những thay đổi tiến bộ, nhưng chúng được thực hiện theo phương pháp tàn bạo và vụng về[122]. Xã hội nông thôn Afghanistan phần lớn vẫn tuân theo truyền thống Hồi giáo và những bộ tộc, và những cuộc cải cách ruộng đất đe dọa những nền móng của nó; tương tự việc cải cách giáo dục và tăng quyền tự do cho phụ nữ bị xem là hành vi tấn công Đạo Hồi. Vì thế, sự phản kháng chống lại những cuộc cải cách ngày càng mạnh mẽ và tự tin hơn. Trong vòng vài tháng, phe đối lập với chính phủ nước nhà đã khởi xướng một cuộc nổi dậy ở miền đông Afghanistan, cuộc nổi dậy nhanh gọn mở rộng thành một cuộc nội chiến do những chiến binh nổi dậy, được gọi là Mujahideen, tiến hành chống lại những lực lượng của chính phủ nước nhà Afghanistan trên toàn quốc. Mujahideen coi việc người Cơ đốc hay người Xô viết vô thần trấn áp Afghanistan là một điều "báng bổ Hồi giáo" cũng như văn hóa truyền thống của tớ. Họ đã công bố một cuộc "jihad" (thánh chiến) với tiềm năng lật đổ chính phủ nước nhà Afghanistan. Những người nổi dậy Mujahideen đã được huấn luyện quân sự và đáp ứng vũ khí bởi Pakistan và Trung Quốc, trong khi Liên Xô gửi Hàng trăm cố vấn quân sự để tương hỗ chính phủ nước nhà PDPA. Vào giữa năm 1979, Hoa Kỳ đã khởi đầu một chương trình bí mật để đáp ứng vũ khí cho những chiến binh mujahideen.
Xe tăng T-62M của Liên Xô rút quân khỏi Afghanistan
Đến tháng 4 năm 1979, Afghanistan thực sự rơi vào tình trạng hỗn loạn. Chính phủ Afghanistan đã thẳng tay trấn áp những người dân phản đối, tử hình Hàng trăm tù nhân chính trị và ra lệnh giết hại dân thường không vũ trang [123], khiến những nhóm vũ trang chống lại chính phủ nước nhà ngày càng nhận đuơc sự ủng hộ của nhân dân. Vào tháng 9 năm 1979, Tổng thống Khalqist Nur Muhammad Taraki đã bị ám sát trong cuộc đảo chính do một thành viên của PDPA vốn bất bình với Taraki là Hafizullah Amin tiến hành, Amin sau đó đảm nhận chức tổng thống. Amin không sở hữu và nhận được sự tin tưởng từ Liên Xô, vì vậy vào ngày 24/12/1979 Liên Xô đã đổ quân vào Afghanistan và lật đổ cơ quan ban ngành sở tại của Amin. Một cơ quan ban ngành sở tại thân Liên Xô, đứng đầu là Babrak Karmal Parcham được dựng lên để lấp đầy khoảng chừng trống quyền lực. Quân đội Liên Xô tiến vào Afghanistan với số lượng ngày một lớn với lí do là để đảm bảo ổn định tình hình tại Afghanistan dưới quyền Karmal. Tuy vậy, Hồng quân đã gặp phải sự phản kháng quyết liệt từ phe nổi dậy. Kết quả là Liên Xô đã từ từ bị lún sâu vào chiến sự tại Afghanistan. Quân đội Liên Xô chiếm giữ hầu hết những thành phố và những đường giao thông vận tải chính, trong khi mujahideen tiến hành trận chiến tranh du kích với những nhóm nhỏ hoạt động và sinh hoạt giải trí đa phần ở vùng nông thôn. Liên Xô đã sử dụng không quân ném bom trên quy mô lớn, san bằng những ngôi làng ở nông thôn vốn là nơi trú ẩn của những mujahideen, phá hủy những mương tưới tiêu quan trọng và khiến nhiều dân thường thiệt mạng. Các trận lụt sau đó làm phát sinh dịch sốt rét, nhất là ở tỉnh Nangarhar[124][125][126]
Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thông qua nghị quyết phản đối sự can thiệp của Liên Xô[127][128]. Phương Tây coi cuộc tấn công của Liên Xô là hành vi "xâm lược", và Mỹ đã tuyên bố tẩy chay Thế vận hội 1980 tại Moscow. Đáp trả lại, Liên Xô cũng tuyên bố tẩy chay Thế vận hội ngày hè 1984 tại Los Angeles. Song trong khi đó, Ấn Độ, một đồng minh xã hội chủ nghĩa cánh tả thân cận của Liên Xô, lại đã ủng hộ chiến dịch của Liên Xô và đáp ứng tương hỗ tình báo và tiếp vận quan trọng cho quân đội Liên Xô. Trong những quốc gia Khối Warszawa, chỉ có România là chỉ trích Liên Xô.[129] Liên Xô ban đầu lên kế hoạch để ổn định chính phủ nước nhà dưới sự lãnh đạo mới của Karmal, và rút lui trong vòng sáu tháng hoặc một năm. Nhưng họ đã gặp phải sự phản kháng kinh hoàng từ những mujahideen và bị mắc kẹt trong một trận chiến đẫm máu kéo dãn chín năm. Cái giá về quân sự cũng như về ngoại giao chẳng bao lâu là quá cao cho Liên Xô [130]. Vì đó là một cuộc trận chiến tranh dai dẳng nó thỉnh thoảng được ví là cuộc "trận chiến tranh Việt Nam của Liên Xô" hay "cái bẫy gấu" bởi báo chí Phương Tây[131][132][133] Năm 1989, Liên Xô rút quân về nước, trong khi trận chiến tranh Một trong những phe phái ở Afganistan tiếp tục ra mắt. Vào ngày 27 tháng 4 năm 1992, chính sách Cộng sản Afghanistan chính thức bị lật đổ hẳn và Mujahideen lên nắm quyền.
Cuộc chiến đã có những tác động rất lớn đối với Liên bang Xô viết và thường được nhắc tới như thể một trong những nguyên nhân dẫn đến sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991.
Campuchia và Khmer ĐỏTừ 1975-1978, tin vào sự hậu thuẫn của cơ quan ban ngành sở tại Trung Quốc, cơ quan ban ngành sở tại Khmer Đỏ ở Campuchia đã nhiều lần tấn công vào vùng Tây Nam Việt Nam, tàn sát thường dân, đánh phá những cơ sở kinh tế tài chính và quân sự dọc biên giới với mục tiêu làm kiệt quệ đối phương. Họ đã bị cơ quan ban ngành sở tại và quân đội Việt Nam đổ quân đánh bại năm 1979 và lập nhà nước Cộng hòa Nhân dân Campuchia và đưa Hun Sen lên làm thủ tướng.
Dù đã bị đánh sụp, Khmer Đỏ vẫn được hậu thuẫn bởi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Hoa Kỳ, vì muốn cô lập nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam lúc đó đang được Liên Xô tương hỗ. Trong quá trình 1979-1988, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa cùng với Mỹ và Thái Lan, vào thời kì mặn nồng nhất của quan hệ Trung-Mỹ, đã đáp ứng vũ khí, thông tin tình báo và địa thế căn cứ để tiếp tế cũng như đáp ứng nơi trú ẩn cho bính lính Khmer Đỏ.[134] Khmer Đỏ tiến hành những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt buôn lậu gỗ và đá quý, nhận tương hỗ quân sự từ Trung Quốc, Mỹ thông qua quân đội Thái.[135] Tổng cộng, theo cựu tổng thống Lý Quang Diệu, trong khoảng chừng thời gian một thập kỷ, Khmer Đỏ nhận được tương hỗ từ khối ASEAN, Mỹ và Trung Quốc khoảng chừng 1,3 tỷ dollar.
Tổ chức cứu trợ khẩn cấp Campuchia của Mỹ, nhờ vào đại sứ quán Mỹ tại Bangkok, đã nuôi dưỡng và tương hỗ Khmer đỏ để tiếp tục chống lại chính phủ nước nhà mới của Campuchia do Việt Nam hậu thuẫn. Dưới sức ép của Mỹ, Chương trình Lương thực thế giới đã đáp ứng lương thực cho 20.000 đến 40.000 lính Khmer đỏ. Suốt một thập kỷ sau đó, cơ quan tình báo quân đội Mỹ đã giúp Khmer đỏ thám thính qua vệ tinh, đồng thời những lực lượng đặc nhiệm của Mỹ và Anh hướng dẫn quân Khmer đỏ đặt hàng triệu quả mìn bộ binh khắp miền Tây Campuchia[136]
Dù bị lật đổ, Khmer Đỏ tiếp tục giữ ghế tại Liên Hợp Quốc, đại diện bởi Thiounn Prasith. Các chính phủ nước nhà phương Tây tiếp tục ủng hộ Khmer Đỏ tại Liên hiệp quốc và bỏ phiếu ủng hộ Khmer Đỏ giữ ghế tại đây[137] Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng dùng quyền của tớ ở Liên Hiệp quốc để giữ ghế đại diện cho Khmer Đỏ, nên dù chỉ từ là một nhóm du kích trong rừng nhưng Khmer Đỏ lại được xem là người đại diện hợp pháp duy nhất của người dân Campuchia.[138] Dù Việt Nam đề nghị rút quân để đổi lại một thỏa thuận chính trị nhằm mục đích loại trừ việc Khmer Đỏ quay trở lại nắm quyền lực, nhưng ASEAN, Trung Quốc và Hoa Kỳ coi điều này là không thể hoàn toàn có thể đồng ý được.[139]
Mỹ Latinh
Các nhóm phiến quân ContrasThuật ngữ Contras là hàng loạt nhóm vũ trang cánh hữu được Hoa Kỳ tương hỗ vốn và vũ khí, hoạt động và sinh hoạt giải trí từ năm 1979 đến đầu thập niên 1990. Các nhóm này hoạt động và sinh hoạt giải trí chống lại cơ quan ban ngành sở tại hội đồng Tái Thiết Dân tộc Nicaragua của Đảng Sandinista cánh tả theo chủ nghĩa xã hội. Chính quyền Sandinista nhận được sự hậu thuẫn từ Liên Xô và Cuba. Trong số những nhóm contra tại Nicaragua, nhóm Lực lượng dân chủ Nicaragua (FDN) nổi lên như thể nhóm lớn số 1.
Từ quá trình ban đầu, những nhóm Contras nhận được tương hỗ vốn và quân sự từ Chính phủ Hoa Kỳ, và sức mạnh quân sự của tớ phụ thuộc vào sự tương hỗ này. Sau khi Quốc hội Hoa Kỳ thông qua việc cấm tương hỗ, cơ quan ban ngành sở tại của Tổng thống Reagan vẫn tiếp tục âm thầm tương hỗ contras. Các hành vi âm thầm tương hỗ này đã lên đến mức đỉnh điểm trong vụ Iran-Contra.
Trong trận chiến chống lại Chính phủ Nicaragua, lực lượng Contras đã có hàng loạt hành vi vi phạm nhân quyền và sử dụng những giải pháp khủng bố,[140][141][142][143][144] thực hiện hơn 1300 cuộc tấn công khủng bố.[145] Các hoạt động và sinh hoạt giải trí trên được thực hiện một cách có khối mạng lưới hệ thống theo kế hoạch của lực lượng này. Những người ủng hộ quân Contras đã nỗ lực che giấu những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt này, nhất là chính phủ nước nhà Hoa Kỳ khi đó đã thực hiện một chiến dịch tuyên truyền nhằm mục đích để công chúng có thiện cảm hơn đối với lực lượng contras.[146]
Năm 1986, tại Mỹ xảy ra vụ bê bối Contragate. Scandal này còn có dính líu tới những quan chức cao cấp của Mỹ, họ bí mật bán vũ khí cho Iran trong khi quốc hội Mỹ đã có lệnh cấm xuất khẩu vũ khí cho Iran. Kế hoạch ấy được bịa ra dưới một câu truyện khác nhằm mục đích bảo vệ việc phóng thích tù nhân Mỹ tại Iran, khiến dư luận Mỹ phẫn nộ. Tiền tìm được trong đợt marketing thương mại sau đó đã được Mỹ bí mật dùng để tài trợ cho những nhóm phiến quân Contras ở Nicaragua. 11 thành viên của cơ quan ban ngành sở tại Tổng thống Mỹ Reagan đã bị phán quyết sau một loạt những cáo buộc liên quan đến vụ bê bối này.
Mỹ xâm lược GrenadaCuộc tấn công Grenada hay còn gọi là chiến dịch Urgent Fury là cuộc xâm lược của Mỹ vào Grenada năm 1983. Grenada là một quốc đảo Caribbean với 91.000 dân, nằm cách Venezuela 160 km (100 dặm) về phía bắc. Năm 1983, một chính phủ nước nhà cánh tả được thành lập ở Grenada, và được Cuba ủng hộ.
Vào ngày 25/10/1983, Mỹ cùng với những đồng minh trong Lực lượng phòng vệ Đông Caribe xâm chiếm Grenada. Hoa Kỳ đã biện minh cho vụ xâm lược bằng một loạt những lý lẽ, tuy nhiên Liên Hợp Quốc, Canada và Anh Quốc coi hành vi này là một sự vi phạm trước đó chưa từng thấy luật pháp quốc tế.[147] Tương quan 2 bên khá chênh lệch, quân Mỹ có tầm khoảng chừng 7300 quân và có sự yểm trợ của lực lượng Không quân Hải quân Mỹ, ngoài ra còn tồn tại binh lính của một số trong những nước đồng minh của Mỹ trong khu vực Caribe như Barbados, Jamaica trong khi đó Grenada chỉ có 1200 quân, trong đó có tầm khoảng chừng 900 quân tới từ Cuba và một số trong những cố vấn quân sự tới từ những nước thuộc khối XHCN: Liên Xô, Đông Đức, Bắc Triều Tiên.
Trong cuộc tấn công, lực lượng Hoa Kỳ chỉ gặp phải sự kháng cự vừa phải của một lực lượng nhỏ quân đội Cuba và Grenada. Tổng cộng có 19 lính Mỹ thiệt mạng và 116 người bị thương, 3 trực thăng bị rơi. Phía Grenada có 45 người chết, 337 người bị thương, ngoài ra còn tồn tại 24 người Cuba thiệt mạng. Bên cạnh những tổn thất quân sự, 24 thường dân Grenada thiệt mạng, trong đó có 18 người thiệt mạng do Không quân Mỹ ném bom trúng một bệnh viện tâm thần ở Grenada.
Kết quả của cuộc tấn công này là thắng lợi dành riêng cho Mỹ sau vài tuần, lập nên một chính phủ nước nhà mới thân Mỹ cho Grenada.
Mikhail Gorbachev và Ronald Reagan ký Hiệp ước những Lực lượng Hạt nhân Tầm trung tại White House, 1987
Tới khi Mikhail Gorbachev là người khá trẻ lên làm Tổng bí thư năm 1985, nền kinh tế tài chính Liên Xô đang ở trong tình trạng trì trệ và phải đối mặt với sự giảm sút mạnh từ thu nhập ngoại tệ nước ngoài vì sự sụt giá dầu mỏ trong thập niên 1980.[148] Những vấn đề này khiến Gorbachev đầu tư vào những giải pháp nhằm mục đích Phục hồi đất nước đang trì trệ.[148]
Một sự khỏi đầu không hiệu suất cao đã dẫn tới kết luận rằng những thay đổi cơ cấu tổ chức mạnh hơn là thiết yếu vào tháng 6 năm 1987 Gorbachev thông báo một kế hoạch cải cách kinh tế tài chính được gọi là perestroika, hay tái cơ cấu tổ chức.[149] Perestroika giảm sút khối mạng lưới hệ thống sản xuất theo hạn ngạch, được cho phép sự sở hữu tư nhân với những doanh nghiệp và mở đường cho đầu tư nước ngoài. Các giải pháp đó có mục tiêu tái định hướng những nguồn tài nguyên quốc gia từ những cam kết quân sự đắt giá thời Chiến tranh Lạnh sang những khu vực công cộng có hiệu suất cao to hơn.[149]
Dù có thái độ không tin ban đầu ở phương Tây, nhà lãnh đạo mới của Liên Xô đã chứng tỏ sự nhất quyết đảo ngược điều kiện kinh tế tài chính đang xấu đi của Liên Xô thay vì tiếp tục cuộc chạy đua vũ trang với phương Tây.[150] Một phần là một phương pháp để chống sự đối lập bên trong với những cuộc cải cách của tớ, Gorbachev đồng thời đưa ra glasnost, hay Open, tăng cường tự do cho báo chí và sự minh bạch hoá những định chế nhà nước.[151] Glasnost có mục tiêu làm giảm tham nhũng ở trên thượng tầng Đảng Cộng sản và giảm sút sự lạm dụng quyền lực bên trong Uỷ ban Trung ương.[152] Glasnost cũng khá được cho phép sự tăng cường tiếp xúc Một trong những công dân Liên Xô và thế giới phương Tây, đặc biệt với Hoa Kỳ, góp thêm phần vào việc đẩy nhanh sự giảm căng thẳng mệt mỏi giữa hai nước.[153]
Sự tan băng trong quan hệ
Trước những nhượng bộ về quân sự và chính trị của Kremlin, Reagan đồng ý tại lập những cuộc đàm phán về những vấn đề kinh tế tài chính và giảm mức độ chạy đua vũ trang.[154] Cuộc đàm phán đầu tiên được tổ chức vào tháng 11 năm 1985 tại Geneva, Thuỵ Sĩ.[154] Ở một cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo, chỉ với một người phiên dịch tháp tùng, đã đồng ý về nguyên tắc giảm sút 50% kho vũ khí hạt nhân của mỗi nước.[155]
Một Hội nghị thượng đỉnh Reykjavík thứ hai được tổ chức tại Iceland. Những cuộc đàm phán ra mắt tốt đẹp cho tới khi sự tập trung chuyển sang đề xuất của Reagan về Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược, mà Gorbachev muốn bị vô hiệu: Reagan đã từ chối.[156] Những cuộc đàm phán thất bại, nhưng một cuộc họp thượng đỉnh thứ ba năm 1987 đã dẫn tới một bước đột phá với việc ký kết Hiệp ước những Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF). Hiệp ước INF vô hiệu mọi loại vũ khí hạt nhân, được phóng từ tên lửa đạn đạo mặt đất và tên lửa hành trình dài với tầm bắn trong khoảng chừng 500 tới 5,500 kilômét (300 tới 3,400 dặm) và hạ tầng phục vụ nó.[157] Hiệp ước INF được Mỹ và Liên Xô ký kết ngày 8/12/1987 và chính thức có hiệu lực hiện hành từ ngày một/6/1988.
Căng thẳng Đông-Tây nhanh gọn hạ xuống từ giữa cho tới cuối thập niên 1980, ở mức thấp nhất tại cuộc họp thượng đỉnh ở đầu cuối tại Moskva năm 1989, khi Gorbachev và George H. W. Bush ký hiệp ước trấn áp vũ khí START I.[158] Trong năm tiếp sau mọi điều trở nên rõ ràng với người Liên Xô rằng những khoản trợ cấp dầu mỏ và khí đốt, cùng với ngân sách cho việc duy trì một quân đội to lớn, là cái phễu khổng lồ làm thất thoát đi những nguồn tài nguyên kinh tế tài chính.[159] Ngoài ra, ưu thế bảo mật thông tin an ninh của một vùng đệm đã được công nhận là không thích hợp và người Liên Xô chính thức tuyên bố rằng họ không hề can thiệp vào việc làm của những quốc gia đồng minh ở Đông Âu nữa.[160]
Năm 1989, những lực lượng Liên Xô rút khỏi Afghanistan[161] và tới năm 1990 Gorbachev đồng ý với việc thống nhất nước Đức,[159] kĩ năng thay thế duy nhất là một ngữ cảnh kiểu vụ Thiên An Môn.[162] Khi bức tường Berlin bị phá bỏ, ý tưởng "Ngôi nhà Chung châu Âu" của Gorbachev khởi đầu thành hình.[163]
Ngày 3 tháng 12 năm 1989, Gorbachev và người kế tục Reagan, George H. W. Bush, tuyên bố cuộc Chiến tranh Lạnh đã chấm hết tại Hội nghị thượng đỉnh Malta;[164] một năm sau, hai đối thủ cũ là những đối tác trong cuộc Chiến tranh vùng Vịnh chống lại đồng minh lâu lăm của Liên Xô là Iraq.[165]
Bức tường Berlin sụp đổ vào năm 1989. Bức tường được xây vào năm 1961 để ngăn ngừa người di cư trái phép từ Đông Đức sang Tây Berlin. Nó là một hình tượng của Chiến tranh Lạnh và sụp đổ vào năm 1989 đánh dấu cho quá trình cuối của Chiến tranh Lạnh.
Sự khủng hoảng rủi ro cục bộ của khối mạng lưới hệ thống Xô viết
Tới năm 1989, khối mạng lưới hệ thống liên minh của Liên Xô đã trên bờ vực sụp đổ, và không còn sự tương hỗ quân sự của Liên Xô, những lãnh đạo đảng cộng sản tại những nhà nước thuộc Khối hiệp ước Warsaw dần mất quyền lực.[161] Ở chính bên trong Liên Xô, glasnost đã làm yếu đi những link giữ chặt Liên bang Xô viết[160] và tới tháng 2 năm 1990, với sự giải tán Liên Xô đang dần hiện ra, Đảng Cộng sản đã đánh mất quyền lãnh đạo đất nước kéo dãn 73 năm của tớ.[166]
Cùng lúc ấy, những tuyên bố sự không tương đồng, đòi ly khai với nhà nước trung ương được được cho phép bởi glasnost và sự ngày càng tăng "vấn đề tính chất quốc gia" dần khiến những nước cộng hoà tạo thành Liên bang Xô viết tuyên bố tự trị khỏi Moskva, với việc những quốc gia vùng Baltic rút lui hoàn toàn khỏi Liên Xô.[167] Làn sóng cách mạng năm 1989 quét qua khắp Trung và Đông Âu đã lật đổ những nhà nước cộng sản kiểu Liên Xô, như Ba Lan, Hungary, Tiệp Khắc và Bulgaria,[168] Romania là nước duy nhất thuộc Khối Đông Âu lật đổ cơ quan ban ngành sở tại theo cách bạo lực và đã hành quyết vị lãnh đạo nhà nước.[169]
Liên Xô tan rã
Thái độ thoải mái của Gorbachev với Đông Âu ban đầu không còn trên lãnh thổ Liên Xô, thậm chí Tổng thống Mỹ George Bush, người nỗ lực duy trì những quan hệ thân thiện, cũng lên án những vụ giết hại vào tháng 1 năm 1991 tại Latvia và Lithuania, chú ý riêng rằng những quan hệ kinh tế tài chính hoàn toàn có thể bị đóng băng nếu tình trạng bạo lực tiếp diễn.[170] Liên bang Xô viết đã bị suy yếu thật sự sau một đảo chính thất bại và số lượng ngày càng tăng những nước cộng hoà Xô viết, đặc biệt là Nga, đã từng đe doạ ly khai khỏi Liên Xô, tuyên bố giải thể nó vào ngày 25 tháng 12 năm 1991.[171]. Khi đó, Tổng thống Hoa Kỳ George H.W. Bush đã bày tỏ cảm xúc sung sướng của tớ khi Liên Xô tan rã: "Sự kiện vĩ đại nhất từng ra mắt trên thế giới trong suốt cuộc sống của tôi, trong toàn bộ cuộc sống của mỗi tất cả chúng ta, đó đó là sự việc kiện này đây: Nhờ vào ân sủng của Thiên Chúa, nước Mỹ đã thắng lợi cuộc Chiến tranh Lạnh" [172]. Với việc Liên Xô sụp đổ, Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất còn tồn tại trên thế giới.
Sự thành lập Cộng đồng những quốc gia độc lập, sự chính thức chấm hết của Liên bang Xô viết
Được thành lập ngày 21 tháng 12 năm 1991, Cộng đồng những quốc gia độc lập được xem là thực thể kế tục của Liên Xô nhưng theo những lãnh đạo Nga tiềm năng của nó là "được cho phép một cuộc hôn nhân gia đình văn minh" Một trong những nước cộng hoà xô viết và link chúng vào một liên minh lỏng lẻo.[173]
Sau Chiến tranh Lạnh, Nga cắt tụt giảm tiêu pha quân sự, nhưng sự thay đổi gây tác động mạnh, bởi nghành công nghiệp quân sự trước kia sử dụng tới một phần năm nhân lực Liên Xô[174] và việc giải giáp khiến hàng triệu công dân Liên Xô cũ rơi vào cảnh thất nghiệp.[174] Sau khi Nga thực hiện những cuộc cải cách kinh tế tài chính kiểu tư bản trong thập niên 1990, nó đã phải hứng chịu một cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ tài chính và thuở nào gian giảm phát nghiêm trọng hơn Hoa Kỳ và Đức từng phải đối mặt trong cuộc Đại giảm phát.[175] Tiêu chuẩn sống tại Nga đã sút giảm sút trong trong năm thời hậu Chiến tranh Lạnh, dù nền kinh tế tài chính đã khởi đầu tăng trưởng trở lại từ năm 1999.[175]
Di sản của cuộc Chiến tranh Lạnh tiếp tục ảnh hưởng tới những vấn đề thế giới.[16] Sau sự giải tán Liên Xô, thế giới thời hậu Chiến tranh Lạnh bị đa số mọi người xem là đơn cực, với Hoa Kỳ là siêu cường duy nhất.[176][177][178] Chiến tranh Lạnh đã định nghĩa vai trò chính trị của Hoa Kỳ trên thế giới thời hậu Thế chiến II: tới năm 1989 Hoa Kỳ có những liên minh quân sự với 50 quốc gia, và có một.5 triệu quân đồn trú ở nước ngoài tại 117 quốc gia.[179] Chiến tranh Lạnh đã và đang định chế hoá một cam kết quốc tế với một nền công nghiệp quân sự và tiêu pha cho khoa học quân sự to lớn và thường xuyên.[179]
Chi phí quân sự của Hoa Kỳ trong trong năm Chiến tranh Lạnh được ước tính là khoảng chừng 8 nghìn tỉ USD (thời giá 2002), trong khi gần 100.000 người Mỹ thiệt mạng trong Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Việt Nam.[180] Dù sự thiệt hại nhân mạng của binh sĩ Liên Xô là ít hơn Mỹ rất nhiều, phần trăm trong Tổng sản lượng kinh tế tài chính của Liên Xô chi cho trận chiến to hơn nhiều so với Mỹ.[181]
Ngoài sự thiệt mạng của những binh sĩ mặc quân phục, hàng triệu người đã chết trong những cuộc trận chiến tranh ủy nhiệm của những siêu cường trên khắp thế giới, đáng kể nhất là tại Đông Nam Á.[182] Đa số những cuộc trận chiến tranh ủy nhiệm và những khoản viện trợ cho những cuộc xung đột địa phương đã chấm hết cùng với Chiến tranh Lạnh, những cuộc trận chiến tranh Một trong những quốc gia, những cuộc trận chiến tranh sắc tộc, những cuộc trận chiến tranh cách mạng, cũng như số người tị nạn và những người dân phải rời bỏ nhà cửa trong những cuộc khủng hoảng rủi ro cục bộ đã tụt giảm ở trong năm sau cuộc Chiến tranh Lạnh.[183]
Không một huy chương chiến dịch riêng biệt nào đã được tạo ra cho cuộc Chiến tranh Lạnh, tuy nhiên, vào năm 1998, Quốc hội Hoa Kỳ đã cấp Chứng nhận Ghi công thời Chiến tranh Lạnh "cho mọi thành viên những lực lượng vũ trang và những nhân viên cấp dưới dân sự của chính phủ nước nhà liên bang đã phục vụ trung thành và xứng đáng Hợp chúng quốc Hoa Kỳ ở bất kỳ thời điểm nào trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, được định nghĩa là từ ngày 2 tháng 9 năm 1945 tới ngày 26 tháng 12 năm 1991." [184]
Tuy nhiên, di sản của cuộc Chiến tranh Lạnh không phải luôn thuận tiện và đơn giản bị xoá bỏ, bởi nhiều căng thẳng mệt mỏi kinh tế tài chính và xã hội đã bị khai thác làm nguyên do cho cuộc đối đầu đối đầu thời Chiến tranh Lạnh ở nhiều nơi thuộc Thế giới thứ ba vẫn còn sâu sắc.[16] Sự tan rã quyền quản lý nhà nước ở một số trong những khu vực trước kia thuộc những chính phủ nước nhà cộng sản chủ nghĩa đã tạo ra những cuộc xung đột dân sự và sắc tộc mới, đặc biệt là tại Nam Tư cũ.[16] Ở Đông Âu, sự kết thúc Chiến tranh Lạnh đã dẫn tới thuở nào kỳ tăng trưởng kinh tế tài chính và một sự tăng trưởng mạnh chủ nghĩa tự do, trong khi ở nhiều nơi khác trên thế giới, như Afghanistan, độc lập đi liền với sự phá sản nhà nước.[16]
Theo sử gia Geoffrey Roberts, trên bình diện thế giới, sự sụp đổ của Liên Xô khiến phương Tây không hề một đối trọng đủ mạnh mẽ và tự tin, thế giới ngày này vẫn còn xa mới hoàn toàn có thể gọi là bảo vệ an toàn và đáng tin cậy.[185] Theo tiến sĩ Marcus Papadopoulos, một Chuyên Viên về Nga, việc Liên Xô sụp đổ làm cho việc can thiệp của Mỹ và phương Tây vào việc làm nội bộ của những nước tăng mạnh, với những vi phạm luật pháp quốc tế ở mức độ trước đó chưa từng thấy. Nếu Liên Xô còn tồn tại thì những cuộc trận chiến tranh của phương Tây tấn công Nam Tư, Iraq, Libya, Syria... sự trỗi dậy của chủ nghĩa khủng bố và Hồi giáo cực đoan sẽ không bao giờ xảy ra[186].
Ngay khi thuật ngữ "Chiến tranh Lạnh" trở nên phổ thông trong việc đề cập tới những căng thẳng mệt mỏi thời hậu chiến giữa Hoa Kỳ và Liên bang Xô viết, việc lý giải quá trình và những nguyên nhân cuộc xung đột đã là nguồn gốc của một cuộc tranh cãi kinh hoàng Một trong những nhà sử học, những nhà khoa học chính trị và những nhà báo.[187] Đặc biệt, những nhà sử học có sự sự không tương đồng lớn với việc quy trách nhiệm cho ai về sự tan vỡ quan hệ Liên Xô-Hoa Kỳ sau Thế chiến II; và liệu cuộc xung đột giữa hai siêu cường là không thể tránh khỏi, hay hoàn toàn có thể tránh được.[188] Các nhà sử học cũng khước từ về việc đúng chuẩn cuộc Chiến tranh Lạnh là gì, những nguồn gốc cuộc xung đột là gì, và làm thế nào để tháo gỡ những hình mẫu hành vi và phản ứng giữa hai bên.[16]
Dù những lý giải về nguồn gốc cuộc xung đột trong những cuộc tranh luận hàn lâm là phức tạp và trái ngược, nhiều trường phái tư tưởng chính về chủ đề hoàn toàn có thể được xác định. Các nhà sử học thường nói về ba cách tiếp cận rất khác nhau tới việc nghiên cứu và phân tích Chiến tranh Lạnh: những tường thuật "chính thống", "xét lại", và "hậu xét lại".[179]
Những tường thuật "chính thống" ở phương Tây áp đặt trách nhiệm về cuộc Chiến tranh Lạnh cho Liên Xô và sự mở rộng của nó vào Đông Âu.[179] Các tác giả "xét lại" quy nhiều trách nhiệm về việc làm tan vỡ hoà bình thời hậu chiến cho Hoa Kỳ, viện dẫn một loạt nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm mục đích cô lập và đe doạ Liên Xô từ trước khi Thế chiến II chấm hết.[179] Những người theo phái "hậu xét lại" xem xét những sự kiện của Chiến tranh Lạnh dưới nhiều góc nhìn hơn, và nỗ lực cân đối hơn trong việc xác định điều gì đã xảy ra trong Chiến tranh Lạnh.[179] Đa số việc chép sử về Chiến tranh Lạnh sử dụng hai hay thậm chí cả ba tiêu chí lớn đó.[cần dẫn nguồn]
- Thế chiến III
Chiến tranh hạt nhân
Chủ nghĩa thực dân mới
Chủ nghĩa đế quốc Mỹ
Sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu
Hãy phá đổ bức tường này
Bức tường Berlin
Khối Warszawa
^ a b G. Jones 2014, tr. 176–79.Lỗi sfn: không còn tiềm năng: CITEREFG._Jones2014 (trợ giúp) ^ Syria crisis 2022.Lỗi sfn: không còn tiềm năng: CITEREFSyria_crisis2018 (trợ giúp) ^ Kort, Michael (2001). The Columbia Guide to the Cold War. Columbia University Press. tr. 3. ^ Geiger, Till (2004). Britain and the Economic Problem of the Cold War. Ashgate Publishing. tr. 7. ^ Orwell 1945.Lỗi sfn: không còn tiềm năng: CITEREFOrwell1945 (trợ giúp) ^ Orwell, George, The Observer, 10 tháng 3 năm 1946 ^ ""Cold War" – noun... (3) (initial capital letters) rivalry after World War II between the Soviet Union and its satellites and the democratic countries of the Western world, under the leadership of the United States." Dictionary, unabridged, based on the Random House Dictionary, 2009 ^ Gaddis 2005, tr. 54Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Safire, William (1 tháng 10 năm 2006). “Islamofascism Anyone?”. The Tp New York Times. The Tp New York Times Company. Truy cập 25 tháng 12 năm 2008.Quản lý CS1: ngày tháng và năm (link) ^ 'Bernard Baruch coins the term "Cold War"', history.com, 16 tháng 4 năm 1947. Truy cập 2 tháng 7 năm 2008. ^ Lippmann, Walter (1947). Cold War. Harper. Truy cập ngày 2 tháng 9 năm 2008. ^ Lee 1999, tr. 57 ^ Tucker 1992, tr. 34Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTucker1992 (trợ giúp) ^ Tucker 1992, tr. 46Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTucker1992 (trợ giúp) ^ Tucker 1992, tr. 47-8Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTucker1992 (trợ giúp) ^ a b c d e f Halliday 2001, tr. 2eLỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFHalliday2001 (trợ giúp) ^ Tucker 1992, tr. 74Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTucker1992 (trợ giúp) ^ Tucker 1992, tr. 75Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTucker1992 (trợ giúp) ^ Tucker 1992, tr. 98Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFTucker1992 (trợ giúp) ^ Communism: A History (Modern Library Chronicles) by Richard Pipes, pg 67 ^ Christenson 1991, tr. 308 ^ Lefeber, Fitzmaurice & Vierdag 1991, tr. 194–197Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLefeberFitzmauriceVierdag1991 (trợ giúp) ^ Leffler 1992, tr. 21Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLeffler1992 (trợ giúp) ^ Gaddis 1990, tr. 57Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis1990 (trợ giúp) ^ Day, Alan J.; East, Roger; Thomas, Richard. A Political and Economic Dictionary of Eastern Europe, pg. 405 ^ Roberts 2006, tr. 43-82Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFRoberts2006 (trợ giúp) ^ Kennedy-Pipe, Caroline, Stalin's Cold War, Tp New York: Manchester University Press, 1995, ISBN 0-7190-4201-1 ^ Ericson 1999, tr. 1-210Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFEricson1999 (trợ giúp) ^ Shirer 1990, tr. 598-610Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFShirer1990 (trợ giúp) ^ Roberts 2006, tr. 82Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFRoberts2006 (trợ giúp) ^ Gaddis 1990, tr. 151Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis1990 (trợ giúp) ^ Gaddis 1990, tr. 151–153Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis1990 (trợ giúp) ^ Michael Beschloss (2006). Our Documents: 100 Milestone Documents From The National Archives. Oxford University Press. tr. 194–99. ISBN 978-0-19-530959-1. ^ Crafts, Toniolo, trang 363 ^ Erich Angermann: Die Vereinigten Staaten von Amerika seit 1917. 7. Auflage. Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1983, ISBN 3-423-04007-6, S. 303. ^ Erich Angermann: Die Vereinigten Staaten von Amerika seit 1917. 7. Auflage. Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1983, ISBN 3-423-04007-6, S. 307. ^ "The Threat of a Good Example" Lưu trữ 2015-07-24 tại Wayback Machine, Noam Chomsky ^ a b https://viettimes/lieu-chau-au-co-thoat-noi-vong-kim-co-my-127626.html ^ George McTurnan Kahin (2003), Nationalism and Revolution in Indonesia, trang 403. SEAP Publications. ISBN 0-87727-734-6 ^ Chomsky, trang 9 ^ von Mises ^ a b ://infonet/nhung-bi-mat-it-nguoi-biet-ve-buc-tuong-berlin-post149050.info ^ Stokesbury, James L (1990). A Short History of the Korean War. Tp New York: Harper Perennial. ISBN 0688095135. Chú thích có tham số trống không rõ: |pg= (trợ giúp) ^ Schrecker, Ellen (2002). The Age of McCarthyism: A Brief History with Documents (2d ed.). Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-29425-5. p. 63–64 ^ Ellen Schrecker, THE AGE OF MCCARTHYISM: A BRIEF HISTORY WITH DOCUMENTS, The State Steps In: Setting the Anti-Communist Agenda, trích "These actions--most important the inauguration of an anti-Communist loyalty-security program for government employees in March 1947 and the initiation of criminal prosecutions against individual Communists--not only provided specific models for the rest of the nation but also enabled the government to disseminate its version of the Communist threat.", Boston: St. Martin's Press, 1994 ^ Ellen Schrecker, THE AGE OF MCCARTHYISM: A BRIEF HISTORY WITH DOCUMENTS, The State Steps In: Setting the Anti-Communist Agenda, trích "Communist defendants were arrested, handcuffed, fingerprinted, and often brought to their trials under guard if they were being held in jail for contempt or deportation.", Boston: St. Martin's Press, 1994 ^ Schrecker, Ellen (1998). Many Are the Crimes: McCarthyism in America. Little, Brown. ISBN 0-316-77470-7. p. 4 ^ Ellen Schrecker, THE AGE OF MCCARTHYISM: A BRIEF HISTORY WITH DOCUMENTS, The State Steps In: Setting the Anti-Communist Agenda, trích "The major trials of the period got enormous publicity and gave credibility to the notion that Communists threatened the nation's security.", Boston: St. Martin's Press, 1994 ^ Stokesbury, James L (1990). A Short History of the Korean War. Tp New York: Harper Perennial. ISBN 0688095135. Đã bỏ qua tham số không rõ |pg= (trợ giúp) ^ Fehrenbach, T. R., This Kind of War: The Classic Korean War History, Brassey's, 2001, ISBN 1574883348, page 305 ^ a b Brumberg, Reinventing Khomeini (2001). ^ a b Shirley, Know Thine Enemy (1997), p. 207. ^ a b Mackay, Iranians (1998), những trang 236, 260. ^ a b Harney, The Priest (1998), những trang 37, 47, 67, 128, 155, 167. ^ Video: Hungary in Flames [1] Lưu trữ 2007-10-17 tại Wayback Machine producer: CBS (1958) - Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306-0-1:40 ^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên UNPara47 ^ Gati, Charles (tháng 9 năm 2006). Failed Illusions: Moscow, Washington, Budapest and the 1956 Hungarian Revolt. Stanford University Press. ISBN 0-8047-5606-6. (page 49). Gati describes "the most gruesome forms of psychological and physical torture ... The reign of terror (by the Rákosi government) turned out to be harsher and more extensive than it was in any of the other Soviet satellites in Central and Eastern Europe." He further references a report prepared after the collapse of communism, the Fact Finding Commission Törvénytelen szocializmus (Lawless Socialism): "Between 1950 and early 1953, the courts dealt with 650,000 cases (of political crimes), of whom 387,000 or 4 percent of the population were found guilty. (Budapest, Zrínyi Kiadó/Új Magyarország, 1991, 154). ^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên nat ^ Video (in Hungarian): The First Hours of the Revolution [2] Lưu trữ 2008-02-26 tại Wayback Machine director: György Ordódy, producer: Duna Televízió - Fonds 306, Audiovisual Materials Relating to the 1956 Hungarian Revolution, OSA Archivum, Budapest, Hungary ID number: HU OSA 306-0-1:40 ^ Internet Modern History Sourcebook: Resolution by students of the Building Industry Technological University: Sixteen Political, Economic, and Ideological Points, Budapest, 22 tháng 10 năm 1956 Truy cập 22 tháng 10 năm 2006 ^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter II.C, para 58 (p. 20)PDF (1.47 MiB) ^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter II.F, para 65 (p. 22)PDF (1.47 MiB) ^ Cold War International History Project (CWIHP), KGB Chief Serov's report, ngày 29 tháng 10 năm 1956 Lưu trữ 2009-01-05 tại Wayback Machine, (by permission of the Woodrow Wilson International Center for Scholars) Retrieved ngày 8 tháng 10 năm 2006 ^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter II. F (Political DevelopmenẼts) II. G (Mr. Nagy clarifies his position), paragraphs 67–70 (p. 23)PDF (1.47 MB) ^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên autogenerated5 ^ Mark Kramer, "New Evidence on Soviet Decision-making and the 1956 Polish and Hungarian Crises" (PDF) Lưu trữ 2007-12-03 tại Wayback Machine, Cold War International History Project Bulletin, page 368. ^ The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution: Part 3. Days of Freedom ^ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter IV. E (Logistical deployment of new Soviet troops), para 181 (p. 56)PDF (1.47 MiB) ^ Cseresnyés, Ferenc (Summer 1999). “The '56 Exodus to Austria”. The Hungarian Quarterly. Society of the Hungarian Quarterly. XL (154): 86–101. Bản gốc tàng trữ ngày 27 tháng 11 năm 2004. Truy cập ngày 9 tháng 10 năm 2006. ^ Adrienne Molnár & Kõrösi Zsuzsanna, (1996). The handing down of experiences in families of the politically condemned in Communist Hungary. Gotegorg. tr. 1169–1166. Truy cập ngày 10 tháng 10 năm 2008. Đã bỏ qua tham số không rõ |booktitle= (trợ giúp)Quản lý CS1: dấu chấm câu dư (link) Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link) ^ ://nghiencuuquocte.org/2015/11/04/lien-xo-dan-ap-cach-mang-hungary/ ^ Damien Cash "Suez crisis" The Oxford Companion to Australian History. Ed. Graeme Davison, John Hirst and Stuart Macintyre. Oxford University Press, 2001. ^ Roger Owen "Suez Crisis" The Oxford Companion to the Politics of the World, Second edition. Joel Krieger, ed. Oxford University Press Inc. 2001. ^ "Suez crisis" The Concise Oxford Dictionary of Politics. Ed. Iain McLean and Alistair McMillan. Oxford University Press, 2003. ^ Dowty 1989, tr. 122Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFDowty1989 (trợ giúp) ^ Gaddis 2005, tr. 114Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Ello (ed.), Paul (April 1968). Control Committee of the Communist Party of Czechoslovakia, "Action Plan of the Communist Party of Czechoslovakia (Prague, April 1968)" in Dubcek's Blueprint for Freedom: His original documents leading to the invasion of Czechoslovakia. William Kimber & Co. 1968, pp 32, 54 ^ Von Geldern, James; Siegelbaum, Lewis. “The Soviet-led Intervention in Czechoslovakia”. Soviethistory.org. Bản gốc tàng trữ ngày 17 tháng 8 năm 2009. Truy cập ngày 7 tháng 3 năm 2008. ^ Gaddis 2005, tr. 150Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Fowkes (2000), pp 64–85 ^ “Russia brings winter to Prague Spring”. BBC News. ngày 21 tháng 8 năm 1968. Truy cập ngày 10 tháng 6 năm 2008. ^ Grenville 2005, tr. 780Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGrenville2005 (trợ giúp) ^ Chafetz, Glenn (ngày 30 tháng 4 năm 1993). Gorbachev, Reform, and the Brezhnev Doctrine: Soviet Policy Toward Eastern Europe, 1985–1990. Praeger Publishers. tr. 10. ISBN 0275944840. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |date= (trợ giúp) ^ Čulík, Jan. “Den, kdy tanky zlikvidovaly české sny Pražského jara”. Britské Listy. Truy cập ngày 23 tháng 1 năm 2008. ^ Aspaturian (1980), p 174 ^ Farid, Hilmar (2005). “Indonesia's original sin: mass killings and capitalist expansion, 1965–66”. Inter-Asia Cultural Studies. 6 (1): 3–16. doi:10.1080/1462394042000326879. ^ Mark Aarons (2007). "Justice Betrayed: Post-1945 Responses to Genocide." In David A. Blumenthal and Timothy L. H. McCormack (eds). The Legacy of Nuremberg: Civilising Influence or Institutionalised Vengeance? (International Humanitarian Law). Lưu trữ 2022-01-05 tại Wayback Machine Martinus Nijhoff Publishers. p. 80 ISBN 9004156917 ^ Mark Aarons (2007). "Justice Betrayed: Post-1945 Responses to Genocide." In David A. Blumenthal and Timothy L. H. McCormack (eds). The Legacy of Nuremberg: Civilising Influence or Institutionalised Vengeance? (International Humanitarian Law). Lưu trữ 2022-01-05 tại Wayback Machine Martinus Nijhoff Publishers. p. 81 ISBN 9004156917 ^ “Sputnik and The Dawn of the Space Age”. NASA. ^ “12/4/1961: Gagarin trở thành hình tượng của lòng dũng cảm - VnExpress”. VnExpress - Tin nhanh Việt Nam. Truy cập 9 tháng 8 năm 2022. ^ Dallek, Robert (2007), p. 144. ^ Chuyến thăm bước ngoặt của Nixon tới Trung Quốc ^ Hardt & Kaufman 1995, tr. 16Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFHardtKaufman1995 (trợ giúp) ^ Angell, Alan (1991). The Cambridge History of Latin America, Vol. VI, 1930 to the Present. Ed. Leslie Bethell. Cambridge; Tp New York: Cambridge University Press. tr. 368. ISBN 978-0-521-26652-9. ^ “On the "Miracle of Chile" and Pinochet”. ngày 23 tháng 4 năm 2012. ^ LaFeber 1993, tr. 194–97Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLaFeber1993 (trợ giúp) ^ Fitzgerald, Tyrant for the taking in White, Matthew (2011). Atrocitology. Edinburgh: Canongate. tr. 615. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2013. ^ Rapoport, Knives Are Out in White, Matthew (2011). Atrocitology. Edinburgh: Canongate. tr. 615. Truy cập ngày 21 tháng 3 năm 2013. ^ Gaddis 2005, tr. 189Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Robert C. Rowland, and John M. Jones. Reagan Westminster: Foreshadowing the End of the Cold War (Texas A&M University Press; 2010) ^ Speeches to Both Houses, Parliamentary Information List, Standard Note: SN/PC/4092, Last updated: ngày 27 tháng 11 năm 2008, Author: Department of Information Services ^ Gaddis 2005, tr. 197Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ https://www.rt.com/op-edge/thatcher-ussr-cold-war-gorbachev-528/ ^ “Deploy or Perish: SDI and Domestic Politics”. Scholarship Editions. Truy cập ngày 10 tháng 4 năm 2007. ^ Beschloss, p. 293 ^ Beschloss, p. 294 ^ Andrew E. Bush, "Ronald Reagan and the Defeat of the Soviet Empire", Presidential Studies Quarterly, Vol. 27, No. 3 (Summer), 1997, pp. 451-466 ^ Thomas, Rhys (Writer/Producer) (2005). The Presidents (Documentary). A&E Television. ^ Islamicaaaa Revolution, Iran Chamber. ^ Islamic Revolution of Iran Lưu trữ 2009-10-31 tại WebCite, MS Encarta. ^ The Islamic Revolution Lưu trữ 2009-02-27 tại Wayback Machine, Internews. ^ Iranian Revolution. ^ Iran Profile Lưu trữ 2006-08-06 tại Wayback Machine, PDF. ^ The Shah and the Ayatollah: Iranian Mythology and Islamic Revolution (Hardcover), ISBN 0-275-97858-3, by Fereydoun Hoveyda, brother of Amir Abbas Hoveyda. ^ Encyclopædia Britannica. ^ Kurzman, p. 121 ^ a b A Question of Numbers Web: IranianVoice.org 08 tháng 8 năm 2003 Rouzegar-Now Cyrus Kadivar ^ Hiến pháp Cộng hòa Hồi giáo Iran. CÁI GIÁ QUỐC GIA ĐÃ TRẢ ^ International Journal of Middle East Studies, 19, 1987, p. 261 ^ https://vi.scribd.com/document/74036516/Khomeini-and-his-French-Connection ^ Bennett Andrew(1999); A bitter harvest: Soviet intervention in Afghanistan and its effects on Afghan political movements Lưu trữ 2007-06-14 tại Wayback Machine(Truy cập 4 tháng 2 năm 2007) ^ The April 1978 Coup d'etat and the Democratic Republic of Afghanistan - Library of congress country studies(Truy cập 4 tháng 2 năm 2007) ^ Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam. I.B.Tauris. tr. 138. ISBN 978-1-84511-257-8. ^ Westermann, Edward B. (Fall 1999). “The Limits of Soviet Airpower: The Failure of Military Coercion in Afghanistan, 1979–89”. XIX (2). Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2015. Chú thích journal cần |journal= (trợ giúp) ^ Kaplan 2008, tr. 128: "... the farmer told Wakhil [Kaplan's translator] about all the irrigation ditches that had been blown up by fighter jets, and the flooding in the valley and malaria outbreak that followed. Malaria, which on the eve of Taraki's Communist coup in April 1978 was the point of being eradicated in Afghanistan, had returned with a vengeance, thanks to the stagnant, mosquito-breeding pools caused by the widespread destruction of irrigation systems. Nangarhar [province] was rife with the disease. This was another relatively minor, tedious side effect of the Soviet invasion."Lỗi sfn: không còn tiềm năng: CITEREFKaplan2008 (trợ giúp) ^ TAYLOR, ALAN (4 tháng 8 năm 2014). “The Soviet War in Afghanistan, 1979 – 1989”. The Atlantic. Truy cập ngày 3 tháng 10 năm 2015. ^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên news.google.co.nz ^ “U.N. General Assembly Votes to Protest Soviet Invasion of Afghanistan”. Toledo Blade. ngày 15 tháng 1 năm 1980. ^ Ceausescu condemned the Soviet intervention Lưu trữ 2003-09-19 tại Wayback Machine in Czechoslovakia in 1968 and invasion of Afghanistan in 1979. ^ Crile, George (2003). Charlie Wilson's War: The Extraordinary Story of the Largest Covert Operation in History. Atlantic Monthly Press. ISBN 0-87113-854-9. ^ Yousaf, Mohammad & Adkin, Mark (1992). Afghanistan, the bear trap: the defeat of a superpower. Casemate. tr. 159. ISBN 0-ngày 94 tháng 2 năm 1709 Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).Quản lý CS1: nhiều tên: list tác giả (link) ^ Richard Cohen (ngày 22 tháng 4 năm 1988). “The Soviets' Vietnam”. Washington Post. Bản gốc tàng trữ ngày 11 tháng 5 năm 2013. Truy cập ngày 22 tháng 12 năm 2011. ^ “Afghanistan was Soviets' Vietnam”. Boca Raton News. ngày 24 tháng 4 năm 1988. Truy cập ngày 22 tháng 12 năm 2011. ^ Thailand’s Response to the Cambodian Genocide, Puangthong Rungswasdisab, Research Fellow, Cambodian Genocide Program, Yale University ^ Tom Fawthrop & Helen Jarvis, Getting away with genocide?, ISBN 0-86840-904-9 ^ “35 Countries Where the U.S. Has Supported Fascists, Drug Lords and Terrorists”. Alternet. Bản gốc tàng trữ ngày 5 tháng 5 năm 2022. Truy cập 23 tháng 9 năm 2015. ^ Pilger, John. 2004. In Tell me no lies", Jonathan Cape Ltd ^ Nayan Chanda, tr. 377-8 ^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không còn nội dung trong thẻ ref mang tên Rowley ^ Feldmann, Andreas E.; Maiju Perälä (tháng 7 năm 2004). “Reassessing the Causes of Nongovernmental Terrorism in Latin America”. Latin American Politics and Society. 46 (2): 101–132. doi:10.1111/j.1548-2456.2004.tb00277.x. ^ Greg Grandin; Gilbert M. Joseph (2010). A Century of Revolution. Durham, North Carolina: Duke University Press. tr. 89. ISBN 0822392852.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link) ^ Todd, Dave (ngày 26 tháng 2 năm 1986). “Offensive by Nicaraguan "Freedom Fighters" May be Doomed as Arms, Aid Dry Up”. Ottawa Citizen. Truy cập ngày 27 tháng 6 năm 2011. ^ Albert J. Jongman; Alex P. Schmid (1988). Political Terrorism: A New Guide To Actors, Authors, Concepts, Data Bases, Theories, And Literature. Transaction Publishers. tr. 17–18. ISBN 978-1-41280-469-1. Truy cập ngày 27 tháng 5 năm 2015.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link) ^ Athan G. Theoharis; Richard H. Immerman (2006). The Central Intelligence Agency: Security Under Scrutiny. Greenwood Publishing Group. tr. 216. ISBN 0313332827.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link) ^ Gary LaFree; Laura Dugan; Erin Miller (2014). Putting Terrorism in Context: Lessons from the Global Terrorism Database. Routledge. tr. 56. ISBN 1134712413.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (link) ^ Fried, Amy (1997). Muffled Echoes: Oliver North and the Politics of Public Opinion. Columbia University Press. tr. 65–68. ISBN 9780231108201. Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2015. ^ ://danviet/dong-tay-kim-co/10-cuoc-can-thiep-quan-su-cuc-tai-tieng-cua-my-766204.html ^ a b LaFeber 2002, tr. 331–333Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLaFeber2002 (trợ giúp) ^ a b Gaddis 2005, tr. 231–233Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ LaFeber 2002, tr. 300–340Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLaFeber2002 (trợ giúp) ^ Gibbs 1999, tr. 7Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGibbs1999 (trợ giúp) ^ Gibbs 1999, tr. 33Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGibbs1999 (trợ giúp) ^ Gibbs 1999, tr. 61Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGibbs1999 (trợ giúp) ^ a b Gaddis 2005, tr. 229–230Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ 1985: "Superpowers aim for 'safer world'", BBC News, 21 tháng 11 năm 1985. Truy cập 4 tháng 7 năm 2008. ^ “Toward the Summit; Previous Reagan-Gorbachev Summits”. The Tp New York Times. 29 tháng 5 năm 1988. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2008. ^ “Intermediate-Range Nuclear Forces”. Federation of American Scientists. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2008. ^ Gaddis 2005, tr. 255Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ a b Shearman 1995, tr. 76Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFShearman1995 (trợ giúp) ^ a b Gaddis 2005, tr. 248Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ a b Gaddis 2005, tr. 235–236Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Shearman 1995, tr. 74Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFShearman1995 (trợ giúp) ^ “Address given by Mikhail Gorbachev to the Council of Europe”. Centre Virtuel de la Connaissance sur l'Europe. ngày 6 tháng 7 năm 1989. Truy cập ngày 11 tháng 2 năm 2007. ^ Malta summit ends Cold War, BBC News, 3 tháng 12 năm 1989. Truy cập 11 tháng 6 năm 2008. ^ Goodby, p. 26 ^ Gorbachev, pp. 287, 290, 292 ^ Gaddis 2005, tr. 253Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Lefeber, Fitzmaurice & Vierdag 1991, tr. 221Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLefeberFitzmauriceVierdag1991 (trợ giúp) ^ Gaddis 2005, tr. 247Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Goldgeier, p. 27 ^ Gaddis 2005, tr. 256–257Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Cited in Stephen E., Ambrose & Douglas G., Brinkley, Rise to Globalism: American Foreign Policy since 1938, (Tp New York: Penguin Books, 1997), p XVI. ^ Soviet Leaders Recall ‘Inevitable’ Breakup Of Soviet Union, Radio Free Europe/Radio Liberty, 8 tháng 12 năm 2006. Truy cập 20 tháng 5 năm 2008. ^ a b Åslund, p. 49 ^ a b Nolan, pp. 17–18 ^ Country profile: United States of America. BBC News. Truy cập 11 tháng 3 năm 2007 ^ Nye, p. 157 ^ Blum 2006, tr. 87Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFBlum2006 (trợ giúp) ^ a b c d e f Calhoun, Craig (2002). “Cold War (entire chapter)”. Dictionary of the Social Sciences. Oxford University Press. ISBN 0195123719. Truy cập ngày 16 tháng 6 năm 2008. ^ LaFeber 2002, tr. 1Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFLaFeber2002 (trợ giúp) ^ Gaddis 2005, tr. 213Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Gaddis 2005, tr. 266Lỗi harv: không còn tiềm năng: CITEREFGaddis2005 (trợ giúp) ^ Monty G. Marshall and Ted Gurr, Peace and Conflict 2005 Lưu trữ 2008-06-24 tại Wayback Machine (PDF), Center for Systemic Peace (2006). Truy cập 14 tháng 6 năm 2008. ^ “Cold War Certificate Program”. Bản gốc (PDF) tàng trữ ngày 7 tháng 5 năm 2009. Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2009. ^ “20 years on: Is the post-Soviet world a safer place?”. Truy cập 24 tháng 9 năm 2015. ^ Kịch bản quốc tế nếu Liên Xô không tan rã, Kỳ 4, 27/12/2022, BÁO ĐIỆN TỬ VOV ^ Nashel, Jonathan (1999). “Cold War (1945–91): Changing Interpretations (entire chapter)”. Trong Whiteclay Chambers, John (sửa đổi và biên tập). The Oxford Companion to American Military History. Oxford University Press. ISBN 0195071980. Truy cập ngày 16 tháng 6 năm 2008. ^ Brinkley, pp. 798–799
- Andrew, Christopher (2000). The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB. Basic Books. ISBN 0585418284. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Åslund, Anders (1990). “How small is the Soviet National Income?”. Trong Rowen, Henry S.; Wolf, Charles Jr. (sửa đổi và biên tập). The Impoverished Superpower: Perestroika and the Soviet Military Burden. California Institute for Contemporary Studies. ISBN 1558150668.Quản lý CS1: nhiều tên: list sửa đổi và biên tập viên (link)
Blum, William (2006), Rogue State: A Guide to the World's Only Superpower, Zed Books, ISBN 1842778277
Bourantonis, Dimitris (1996), A United Nations for the Twenty-first Century: Peace, Security, and Development, Martinus Nijhoff Publishers, ISBN 9041103120
Breslauer, George (2002). Gorbachev and Yeltsin as Leaders. Cambridge University Press. ISBN 0521892449.
Brinkley, Alan (1995). American History: A Survey. McGraw-Hill. ISBN 0079121195.
Buchanan, Tom (2005). Europe's Troubled Peace, 1945-2000. Blackwell Publishing. ISBN 0631221638.
Byrd, Peter (2003). “Cold War”. Trong Iain McLean & Alistair McMillan (sửa đổi và biên tập). The Concise Oxford Dictionary of Politics. Oxford University Press. ISBN 0192802763.
Calhoun, Craig (2002). Dictionary of the Social Sciences. Oxford University Press. ISBN 0195123719.
Carabott, Philip & Thanasis Sfikas (2004), The Greek Civil War: Essays on a Conflict of Exceptionalism and Silences, Ashgate Publishing, Ltd., ISBN 0754641317
Christenson, Ron (1991). Political trials in history: from antiquity to the present. Transaction Publishers. ISBN 0887384064.
Cowley, Robert (1996), The Reader's Companion to Military History, Houghton Mifflin Books, ISBN 0618127429
Crocker, Chester; Fen Hampson & Pamela Aall (2007), Leashing the Dogs of War: Conflict Management in a Divided World, US Institute of Peace Press, ISBN 192922396X
Dowty, Alan (1989), Closed Borders: The Contemporary Assault on Freedom of Movement, Yale University Press, ISBN 0300044984
Dobrynin, Anatoly (2001), In Confidence: Moscow's Ambassador to Six Cold War Presidents, University of Washington Press, ISBN 0295980818
Edelheit, Hershel and Abraham (1991). A World in Turmoil: An Integrated Chronology of the Holocaust and World War II. Greenwood Publishing Group. ISBN 0313282188.
Ericson, Edward E. (1999), Feeding the German Eagle: Soviet Economic Aid to Nazi Germany, 1933–1941, Greenwood Publishing Group, ISBN 0275963373
Feldbrugge, Joseph (1985). Encyclopedia of Soviet Law. BRILL. ISBN 9024730759. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Friedman, Norman (2007). The Fifty-Year War: Conflict and Strategy in the Cold War. Naval Institute Press. ISBN 1591142873.
Gaddis, John Lewis (1990), Russia, the Soviet Union and the United States. An Interpretative History, McGraw-Hill, ISBN 0075572583
Gaddis, John Lewis (1997). We Now Know: Rethinking Cold War History. Oxford University Press. ISBN 0198780702.
Gaddis, John Lewis (2005), The Cold War: A New History, Penguin Press, ISBN 1594200629
Gaidar, Yegor (2007). Collapse of an Empire: Lessons for Modern Russia (bằng tiếng Nga). Brookings Institution Press. ISBN 5824307598.
Garthoff, Raymond (1994), Détente and Confrontation: American-Soviet Relations from Nixon to Reagan, Brookings Institution Press, ISBN 0815730411
Gibbs, Joseph (1999), Gorbachev's Glasnost, Texas University Press, ISBN 0890968926
Glees, Anthony (1996). Reinventing Germany: German Political Development Since 1945. Berg Publishers. ISBN 1859731856.
Goldgeier, James (2003). Power and Purpose: US Policy toward Russia after the Cold War. Brookings Institution Press. ISBN 0815731744. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Goodby, James (1993). The Limited Partnership: Building a Russian-US Security Community. Oxford University Press. ISBN 0198291612. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Gorbechev, Mikhail (1996). Memoirs. Doubleday. ISBN 0385480199.
Hahn, Walter (1993), Paying the Premium: A Military Insurance Policy for Peace and Freedom, Greenwood Publishing Group, ISBN 0313288496
Halliday, Fred (2001), Krieger, Joel & Crahan, Margaret E., ed., Cold War, Oxford University Press, ISBN 0195117395
Hanhimaki, Jussi (2003). The Cold War: A History in Documents and Eyewitness Accounts. Oxford University Press. ISBN 0199272808. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Harrison, Hope Millard (2003), Driving the Soviets Up the Wall: Soviet-East German Relations, 1953-1961, Princeton University Press, ISBN 0691096783
Hardt, John Pearce & Richard F. Kaufman (1995), East-Central European Economies in Transition, M.E. Sharpe, ISBN 1563246120
Higgs, Robert (2006), Depression, War, and Cold War: Studies in Political Economy, Oxford University Press US, ISBN 0195182928
Hobsbawn, Eric (1996). The Age of Extremes: A History of the World, 1914-1991. Vintage Books. ISBN 0679730052.
Isby, David C. & Charles Jr Kamps (1985), Armies of NATO's Central Front, Jane's Publishing Company Ltd, ISBN 071060341X
Jacobs, Dale (2002). World Book: Focus on Terrorism. World Book. ISBN 071661295X.
Joshel, Sandra (2005). Imperial Projections: Ancient Rome in Modern Popular Culture. JHU Press. ISBN 0801882680.
Karabell, Zachary (1999), Chambers, John Whiteclas, ed., Cold War (1945–91): External Course, Oxford University Press, ISBN 0195071980
Karaagac, John (2000). Between Promise and Policy: Ronald Reagan and Conservative Reformism. Lexington Books. ISBN 0739102966.
Kennan, George F. (1968), Memoirs, 1925-1950, Hutchinson, ISBN 009085800X
Kolb, Richard K. (2004). Cold War Clashes: Confronting Communism, 1945-1991. Veterans of Foreign Wars of the United States. ISBN 0974364312.
Kumaraswamy, P. R. (2000). Revisiting the Yom Kippur War. Routledge. ISBN 0714650072. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Kydd, Andrew (2005), Trust and Mistrust in International Relations, Princeton University Press, ISBN 0691121702
Lackey, Douglas P. (1984). Moral principles and nuclear weapons. Totowa, N.J: Rowman & Allanheld. ISBN 084767116x Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
LaFeber, Walter (2002), Foner, Eric & John Arthur Garraty, eds., The Reader's companion to American history, Houghton Mifflin Books, ISBN 0395513723
Lakoff, Sanford (1989). A Shield in Space?. University of California Press. ISBN 0585043795.
Lee, Stephen J. (1999). Stalin and the Soviet Union. Routledge. ISBN 0415185734.
Lefeber, R; M. Fitzmaurice & E. W. Vierdag (1991), The Changing Political Structure of Europe, Martinus Nijhoff Publishers, ISBN 0792313798
Leffler, Melvyn (1992), A Preponderance of Power: National Security, the Truman Administration, and the Cold War, Stanford University Press, ISBN 0804722188
Link, William A. (1993). American Epoch: A History of the United States. McGraw-Hill. ISBN 0070379513.
Lundestad, Geir (2005). East, West, North, South: Major Developments in International Politics since 1945. Oxford University Press. ISBN 1412907489.
The Cold War: A Very Short Introduction. Oxford University Press. ISBN 0192801783. Đã bỏ qua tham số không rõ |lyear= (trợ giúp); Đã bỏ qua tham số không rõ |ast= (trợ giúp); |first= thiếu |last= (trợ giúp)
Malkasian, Carter (2001), The Korean War: Essential Histories, Osprey Publishing, ISBN 1841762822
Maynes, Williams C. (1980), The world in 1980, Dept. of State
McSherry, Patrice (2005). Predatory States: Operation Condor and Covert War in Latin America. Rowman & Littlefield. ISBN 0742536874.
Miller, Roger Gene (2000), To Save a City: The Berlin Airlift, 1948-1949, Texas A&M University Press, ISBN 0890969671
Moschonas, Gerassimos & Gregory Elliott (2002), In the Name of Social Democracy: The Great Transformation, 1945 to the Present, Verso, ISBN 1859843468
Muravchik, Joshua (1996). The Imperative of American Leadership: A Challenge to Neo-Isolationism. American Enterprise Institute. ISBN 0844739588.
Nashel, Jonathan (1999). “Cold War (1945–91): Changing Interpretations”. Trong John Whiteclay Chambers (sửa đổi và biên tập). The Oxford Companion to American Military History. Oxford University Press. ISBN 0195071980.
National Research Council Committee on Antarctic Policy and Science (1993). Science and Stewardship in the Antarctic. National Academies Press. ISBN 0309049474.
Njolstad, Olav (2004), The Last Decade of the Cold War, Routledge, ISBN 071468371X
Nolan, Peter (1995). China's Rise, Russia's Fall. St. Martin's Press. ISBN 0312127146.
Nye, Joseph S. (2003). The Paradox of American Power: Why the World's Only Superpower Can't Go It Alone. Oxford University Press. ISBN 0195161106.
Odom, William E. (2000), The Collapse of the Soviet Military, Yale University Press, ISBN 0300082711
Palmowski, Jan (2004), A Dictionary of Contemporary World History, Oxford University Press, ISBN 0198608756
Patterson, James (1997), Grand Expectations: The United States, 1945-1974, Oxford University Press US, ISBN 0585362505
Pearson, Raymond (1998), The Rise and Fall of the Soviet Empire, Macmillan, ISBN 0312174071
Perlmutter, Amos (1997), Making the World Safe for Democracy, University of North Carolina Press, ISBN 0807823651
Porter, Bruce (1984). The USSR in Third World Conflicts: Soviet Arms and Diplomacy in Local Wars. Cambridge University Press. ISBN 0521310644. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Puddington, Arch (2003), Broadcasting Freedom: The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty, University Press of Kentucky, ISBN 0813190452
Reagan, Ronald. “Cold War”. Trong Foner, Eric & Garraty, John Arthur (sửa đổi và biên tập). The Reader's companion to American history. Houghton Mifflin Books. ISBN 0395513723.Quản lý CS1: nhiều tên: list sửa đổi và biên tập viên (link)
Roberts, Geoffrey (2006), Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953, Yale University Press, ISBN 0300112041
Roht-Arriaza, Naomi (1995), Impunity and human rights in international law and practice, Oxford University Press, ISBN 0195081366
Rycroft, Michael (2002). Beyond the International Space Station: The Future of Human Spaceflight. Johns Hopkins University Press. ISBN 1402009623.
Schmitz, David F. (1999). “Cold War (1945–91): Causes”. Trong John Whiteclay Chambers (sửa đổi và biên tập). The Oxford Companion to American Military History. Oxford University Press. ISBN 0195071980.
Shearman, Peter (1995), Russian Foreign Policy Since 1990, Westview Pess, ISBN 0813326338
Shirer, William L. (1990), The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany, Simon and Schuster, ISBN 0671728687
Smith, Joseph (2005). The A to Z of the Cold War. Scarecrow Press. ISBN 0810853841. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
Stone, David (2006). A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya. Greenwood Publishing Group. ISBN 0275985024.
Taubman, William (2004), Khrushchev: The Man and His Era, W. W. Norton & Company, ISBN 0393324842
Tucker, Robert C. (1992), Stalin in Power: The Revolution from Above, 1928-1941, W. W. Norton & Company, ISBN 0393308693
Walker, Martin (1995). The Cold War: A History. H. Holt. ISBN 0805031901.
Williams, Andrew (2004). D-Day to Berlin. Hodder & Stoughton. ISBN 0340833971.
Wettig, Gerhard (2008), Stalin and the Cold War in Europe, Rowman & Littlefield, ISBN 0742555429
Wood, Alan (2005). Stalin and Stalinism. Routledge. ISBN 0415307325.
Wood, James (1999). History of International Broadcasting. Institution of Electrical Engineers. ISBN 0852969201.
Zubok, Vladislav (1996), Inside the Kremlin's Cold War: From Stalin to Khrushchev, Harvard University Press, ISBN 0674455312
Tìm hiểu thêm về
Chiến tranh Lạnh
tại những dự án công trình bất Động sản liên quan
- Chiến tranh Lạnh tại Từ điển bách khoa Việt Nam
- Open Society Archives, Budapest (Hungary), one of the biggest history of communism and cold war archives in the world Lưu trữ 2011-05-11 tại Wayback Machine
An archive of UK civil defence material Lưu trữ 2008-12-22 tại Wayback Machine
CONELRAD Cold War Pop Culture Site
CBC Digital Archives – Cold War Culture: The Nuclear Fear of the 1950s and 1960s
The Cold War International History Project (CWIHP)
The Cold War Files
CNN Cold War Knowledge Bank comparison of articles on Cold War topics in the Western and the Soviet press between 1945 and 1991
The CAESAR, POLO, and ESAU Papers Lưu trữ 2009-07-10 tại Wayback Machine–This collection of declassified analytic monographs and reference aids, designated within the Central Intelligence Agency (CIA) Directorate of Intelligence (DI) as the CAESAR, ESAU, and POLO series, highlights the CIA's efforts from the 1950s through the mid-1970s to pursue in-depth research on Soviet and Chinese internal politics and Sino-Soviet relations. The documents reflect the views of seasoned analysts who had followed closely their special areas of research and whose views were shaped in often heated debate.
- Annotated bibliography for the arms race from the Alsos Digital Library Lưu trữ 2006-02-03 tại Wayback Machine
Annotated bibliography from Citizendium Lưu trữ 2009-08-22 tại Wayback Machine
- Video and audio news reports from during the cold war
- Minuteman Missile National Historic Site: Protecting a Legacy of the Cold War, a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan
